Thành viên:ChopinChemist/nháp
 | Đây là trang giải thích bổ sung cho Wikipedia:Cẩm nang biên soạn. Trang này nhằm cung cấp thông tin bổ sung về các khái niệm trong (các) trang mà nó bổ sung. Trang này không phải là một quy định hay hướng dẫn, vì nó không được cộng đồng xem xét kỹ lưỡng. |
| Cẩm nang biên soạn (CNBS) |
|---|
Trang này tư vấn về bố cục và phong cách bài viết, cũng như cách làm cho bài viết rõ ràng, chính xác và phù hợp với người đọc.
- Bạn có thể đăng câu hỏi về ngữ pháp và cách sử dụng tiếng Anh tại Wikipedia:Bàn tham khảo/Ngôn ngữ.
- Nếu bạn muốn đọc những bài viết hay nhất của Wikipedia, hãy xem Wikipedia:Bài viết chọn lọc.
- Để biết thông tin về cách trích dẫn nguồn, hãy xem Wikipedia:Chú thích nguồn gốc.
- Để biết hướng dẫn của chúng tôi về phong cách, hãy xem Wikipedia:Cẩm nang biên soạn và các trang phụ của nó, được liệt kê trong bản mẫu đi kèm.
- Để tìm hiểu về đánh dấu trong các bài viết Wikipedia, hãy xem Trợ giúp:Sửa đổi.
- Để tìm hiểu về danh sách, trang định hướng và hình ảnh, hãy xem Trợ giúp:Danh sách, Wikipedia:Định hướng và Trợ giúp:Hình ảnh.
Cấu trúc
sửaMột bài viết tốt thường bắt đầu bằng phần giới thiệu, tiếp theo là cấu trúc rõ ràng và kết thúc bằng phần phụ lục chuẩn như tài liệu tham khảo và các bài viết liên quan.
Phần giới thiệu/mở đầu
sửaCác bài viết sẽ bắt đầu bằng phần mở đầu (WP:CNBSMODAU) tóm tắt những điểm quan trọng nhất của chủ đề. Phần mở đầu là phần đầu tiên của bài viết; phần này nằm phía trên tiêu đề đầu tiên và có thể chứa hình ảnh mở đầu đại diện cho chủ đề và/hoặc hộp thông tin cung cấp một số sự kiện chính, thường là số liệu thống kê, chẳng hạn như ngày tháng và các giá trị đo được.
Phần mở đầu nên là bản tóm tắt ngắn gọn về chủ đề của bài viết, xác định chủ đề, thiết lập bối cảnh và giải thích lý do tại sao chủ đề này nổi bật. Vài câu đầu tiên nên đề cập đến những đặc điểm đáng chú ý nhất của chủ đề bài viết – những sự kiện thiết yếu mà mọi độc giả nên biết. Thông tin quan trọng không nên xuất hiện trong phần mở đầu nếu không được đề cập trong phần còn lại của bài viết; bài viết nên cung cấp thêm thông tin chi tiết về tất cả những điều được đề cập trong phần mở đầu. Mỗi phần chính trong bài viết nên được trình bày bằng một bản tóm tắt phù hợp trong phần mở đầu, bao gồm mọi tranh cãi nổi bật; nhưng hãy cẩn thận không vi phạm WP:Thái độ trung lập bằng cách chú ý quá mức đến những tranh cãi, thông tin hoặc lời khen ngợi ít quan trọng hơn trong phần mở đầu. Giống như trong nội dung của bài viết, trọng tâm dành cho phần mở đầu nên phản ánh sơ bộ tầm quan trọng của phần này đối với chủ đề, theo các nguồn đáng tin cậy đã được xuất bản.
Theo hướng dẫn sơ bộ về độ dài, phần mở đầu thường không nên chứa quá 4 đoạn văn được biên soạn tốt và được trích dẫn nguồn cẩn thận khi cần thiết.
Đôi khi, phần đầu tiên sau phần mở đầu là bản tóm tắt chung về chủ đề và được gọi là "Tổng quan", mặc dù tiêu đề và cấu trúc phần cụ thể hơn thường được ưa chuộng hơn.
Đoạn văn
sửaCác đoạn văn phải đủ ngắn để có thể đọc được, nhưng đủ dài để phát triển một ý tưởng. Các đoạn văn phải đề cập đến một điểm hoặc ý tưởng cụ thể. Tất cả các câu trong một đoạn văn phải xoay quanh cùng một chủ đề. Khi chủ đề thay đổi thì sẽ cần một đoạn văn mới. Các đoạn văn quá dài phải được tách ra, miễn là các đoạn văn liên quan vẫn giữ được ý tưởng.
Các đoạn văn một câu thường có ý nhấn mạnh một cách bất thường và phải hạn chế sử dụng.
Một số đoạn văn chỉ là bảng hoặc danh sách trá hình. Chúng phải được viết lại dưới dạng văn xuôi hoặc chuyển đổi thành dạng không che giấu. Wikipedia: Khi nào nên sử dụng bảng và Wikipedia: Danh sách nhúng cung cấp hướng dẫn về cách sử dụng đúng các thành phần này.
Đề mục
sửaĐề mục giúp làm rõ bài viết và tạo cấu trúc hiển thị trong mục lục.
Đề mục có tính phân cấp. Đề mục của bài viết sử dụng đề mục cấp 1, vì vậy bạn nên bắt đầu bằng đề mục cấp 2 (==Đề mục==) và theo sau là các cấp thấp hơn: ===Đề mục con 1===, ====Đề mục con 2====, v.v. Việc các chủ đề phụ mở rộng có nên được giữ trên một trang hay chuyển sang các trang riêng lẻ hay không là vấn đề phán đoán cá nhân. Xem thêm bên dưới trong § Summary style.
Không nên liên kết Wiki với đề mục vì bản thân đề mục sẽ giới thiệu thông tin và cho người đọc biết những chủ đề phụ nào sẽ được trình bày; thay vào đó nên kết hợp Wikilink vào văn bản của mục.
Hình ảnh
sửaNếu có thể minh họa bài viết bằng hình ảnh, hãy tìm một vị trí thích hợp để đặt những hình ảnh này, nơi chúng liên quan chặt chẽ đến văn bản mà chúng minh họa. Để biết thêm thông tin về cách sử dụng hình ảnh, hãy xem Wikipedia:Bố cục § Hình ảnh và Trợ giúp: Hình ảnh.
Phụ lục chuẩn
sửaCác phần phụ lục tùy chọn chứa thông tin sau có thể xuất hiện sau phần nội dung của bài viết theo thứ tự sau:
- Danh sách các cuốn sách hoặc tác phẩm khác do chủ đề của bài viết tạo ra (Tác phẩm)
- Danh sách các "liên kết wiki" nội bộ đến các bài viết liên quan trên Wikipedia (Xem thêm)
- Ghi chú và tham khảo (Ghi chú, chú thích hoặc tham khảo)
- Danh sách các cuốn sách, bài viết hoặc ấn phẩm liên quan nhưng chưa được sử dụng làm nguồn (Đọc thêm)
- Danh sách các trang web liên quan được đề xuất chưa được sử dụng làm nguồn (Liên kết ngoài).
Với một số trường hợp ngoại lệ, bất kỳ liên kết nào đến các dự án chị em đều xuất hiện trong các phần đọc thêm hoặc liên kết ngoài. Các hộp kế tiếp và chân trang điều hướng nằm ở cuối bài viết, theo sau phần phụ lục cuối cùng, nhưng trước các mẫu liên kết và thể loại.
Kích cỡ
sửa
Excessively long articles should usually be avoided. Articles should ideally contain less than 50,000 characters of text. When articles grow past this amount of readable text, they can be split into smaller articles to improve readability and ease of editing, or may require trimming to remain concise. The headed sub-section should be retained, with a concise version of what has been removed under an italicized header, such as Main article: History of Ruritania (a list of templates used to create these headers is available at Category:Wikipedia page-section templates). Otherwise, context is lost and the general treatment suffers. Each article on a subtopic should be written as a stand-alone article—that is, it should have a lead section, headings, et cetera.
Nên tránh các bài viết quá dài. Các bài viết lý tưởng nhất nên chứa ít hơn 50.000 ký tự văn bản.[1] Khi các bài viết vượt quá lượng văn bản có thể đọc được này, chúng có thể được chia thành các bài viết nhỏ hơn để cải thiện khả năng đọc và dễ chỉnh sửa hoặc có thể phải cắt bớt để giữ tính súc tích. Phần phụ có tiêu đề nên được giữ nguyên, với phiên bản súc tích của phần đã bị xóa dưới tiêu đề in nghiêng, chẳng hạn như Bài chi tiết: Hoạt động từ thiện của BTS (danh sách các mẫu được sử dụng để tạo các tiêu đề này có tại Thể loại:Mẫu mục trang Wikipedia). Nếu không, sẽ bị mất ngữ cảnh và cách xử lý chung sẽ bị ảnh hưởng. Mỗi bài viết về một chủ đề phụ nên được viết dưới dạng một bài viết độc lạp—nghĩa là bài viết đó phải có phần mở đầu, tiêu đề, v.v.
Khi một bài viết dài và có nhiều bài viết phụ, hãy cố gắng cân bằng trang chính. Không nên tập trung quá mức vào một phần của bài viết mà bỏ qua các phần khác. Trong các bài viết ngắn hơn, nếu một chủ đề phụ có nhiều văn bản hơn một chủ đề phụ khác, thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy chủ đề phụ đó nên có một trang riêng, với phần tóm tắt được trình bày trên trang chính.
Articles covering subtopics
sửaWikipedia articles tend to grow in a way that leads to the natural creation of new articles. The text of any article consists of a sequence of related but distinct subtopics. When there is enough text in a given subtopic to merit its own article, that text can be summarized in the present article and a link provided to the more detailed article. Cricket is an example of an article covering subtopics: it is divided into subsections that give an overview of the sport, with each subsection leading to one or more subtopic articles.
Information style and tone
sửaTwo styles, closely related and not mutually exclusive, tend to be used for Wikipedia articles. The tone, however, should always remain formal, impersonal, and dispassionate.
These styles are summary style, which is the arrangement of a broad topic into a main article and side articles, each with subtopical sections; and the inverted pyramid style (or news style, though this term is ambiguous), which prioritizes key information to the top, followed by supporting material and details, with background information at the bottom.
A feature of both styles, and of all Wikipedia articles, is the presence of the lead section, a summarizing overview of the most important facts about the topic. The infobox template found at the top of many articles is a further distillation of key points.
Summary style
sửaSummary style may apply both across a category of articles and within an article. Material is grouped and divided into sections that logically form discrete subtopics, and which over time may spin off to separate articles in order to prevent excessive article length as the main article grows. As each subtopic is spun off, a concise summary of it is left behind with a pointer (usually using the {{Main}} template) to the new side article.
There are three main advantages to using summary style:
- Different readers want varying amounts of detail, and this style permits them to choose how much they are exposed to. Some readers need just a quick summary and are satisfied by the lead section; others seek a moderate amount of info, and will find the main article suitable to their needs; yet others want a lot of detail, and will be interested in reading the side articles.
- An article that is too long becomes tedious to read. Progressively summarizing and spinning off material avoids overwhelming the reader with too much text at once.
- An excessively detailed article is often one that repeats itself or exhibits writing that could be more concise. The development of summary-style articles tends to naturally clear out redundancy and bloat, though in a multi-article topic this comes at the cost of some necessary cross-article redundancy (i.e., a summary of one article in another).
The exact organizing principle of a particular summary-style article is highly context-dependent, with various options, such as chronological, geographical, and alphabetical (primarily in lists), among others.
Some examples of summary style are the featured articles Association football and Music of the Lesser Antilles.
Tam giác ngược
sửa
Some Wikipedians prefer using the inverted pyramid structure of journalism. This information presentation technique is found in short, direct, front-page newspaper stories and the news bulletins that air on radio and television. This is a style used only within a single article, not across a category of them.
The main feature of the inverted pyramid is placement of important information first, with a decreasing importance as the article advances. Originally developed so that the editors could cut from the bottom to fit an item into the available layout space, this style encourages brevity and prioritizes information, because many people expect to find important material early, and less important information later, where interest decreases.
Encyclopedia articles are not required to be in inverted pyramid order, and often aren't, especially when complex. However, a familiarity with this convention may help in planning the style and layout of an article for which this approach is a good fit. Inverted-pyramid style is most often used with articles in which a chronological, geographical, or other order will not be helpful. Common examples are short-term events, concise biographies of persons notable for only one thing, and other articles where there are not likely to be many logical subtopics, but a number of facts to prioritize for the reader.
The lead section common to all Wikipedia articles is, in essence, a limited application of the inverted pyramid approach. Virtually all stub articles should be created in inverted-pyramid style, since they basically consist of just a lead section. Consequently, many articles begin as inverted-pyramid pieces and change to summary style later as the topic develops, often combining the approaches by retaining a general inverted pyramid structure, but dividing the background material subtopically, with summary pointers to other articles. The subtopic sections can also be constructed using inverted pyramid structure so that readers skimming the sections get the most important information first before moving to the next section.
Giọng điệu
sửaWikipedia không phải là hướng dẫn sử dụng, sách hướng dẫn, sách giáo khoa hay tạp chí khoa học. Các bài viết và nội dung bách khoa khác phải được viết theo giọng điệu trang nghiêm. Các tiêu chuẩn về giọng điệu trang trọng thay đổi đôi chút tùy thuộc vào chủ đề nhưng thường phải phù hợp với phong cách được sử dụng trong các Bài viết chọn lọc- và tốt-trong cùng thể loại.Văn bản bách khoa có cách tiếp cận khá hàn lâm, trong khi vẫn rõ ràng và dễ hiểu. Giọng điệu trang nghiêm có nghĩa là bài viết không được sử dụng tiếng lóng, thành ngữ, nói nước đôi, ngôn ngữ pháp lý hoặc biệt ngữ. mà người đọc bình thường không thể hiểu được; điều đó có nghĩa là tiếng Việt phải được sử dụng theo cách businesslike.
Dùng đại từ
sửaArticles should not be written from a first- or second-person perspective. In prose writing, the first-person (I/me/my and we/us/our) point of view and second-person (you and your) point of view typically evoke a strong narrator. While this is acceptable in works of fiction and in monographs, it is unsuitable in an encyclopedia, where the writer should be invisible to the reader. Moreover, the first person often inappropriately implies a point of view inconsistent with the neutrality policy, while the second person is associated with the step-by-step instructions of a how-to guide, which Wikipedia is not. First- and second-person pronouns should ordinarily be used only in attributed direct quotations relevant to the subject of the article.
There can be exceptions to these guidelines. For instance, the "inclusive we" widely used in professional mathematics writing is sometimes used to present and explain examples in articles, although discouraged on Wikipedia even for that subject. Use common sense to determine whether the chosen perspective is in the spirit of the guidelines.
Gender-neutral pronouns should be used (or pronouns avoided) where gendered language is not necessary, and especially when gender is not specific or unknown.
News style or persuasive writing
sửaAs a matter of policy, Wikipedia is not written in news style (in any sense other than some use of the inverted pyramid, above), including tone. The encyclopedic and journalistic intent and audience are different. Especially avoid bombastic wording, attempts at humor or cleverness, reliance on primary sources, editorializing, recentism, pull quotes, journalese, and headlinese.
Similarly, avoid news style's close sibling, persuasive writing, which has many of those faults and more of its own, most often various kinds of appeals to emotion and related fallacies. This style is used in press releases, advertising, op-ed writing, activism, propaganda, proposals, formal debate, reviews, and much tabloid and sometimes investigative journalism. It is not Wikipedia's role to try to convince the reader of anything, only to provide the salient facts as best they can be determined, and the reliable sources for them.
Colloquial, emphatic or poetic language
sửaAnother error of writing approach is attempting to make bits of material "pop" (an undue weight problem), such as with excessive emphasis, over-capitalization, use of contractions, unnecessary acronyms and other abbreviations, the inclusion of hyperbolic adjectives and adverbs, or the use of unusual synonyms or loaded words. Just present the sourced information without embellishment, agenda, fanfare, cleverness, or conversational tone.
An extreme example of hyperbole and emphatic language taken from Star Canopus diving accident as of 28 December 2019 (fixed in the next two revisions) reads:
- Miraculously both divers survived the 294-foot fall, but now they faced a harrowing predicament. ... Helplessly trapped, with nothing to keep them warm, ... all they could do was huddle together and pray that rescuers would find them in time. ... But time was not on their side.
This was fixed to:
- Both divers survived the 294-foot fall.
See Wikipedia:Manual of Style/Words to watch for other examples. Avoid using words and phrases like terrible, rising star, curiously, championed the likes of or on the other side of the pond, unless part of a quotation or stated as an external viewpoint.
Punctuation marks that appear in the article should be used only per generally accepted practice. Exclamation marks (!) should be used only if they occur in direct quotations.
Câu hỏi tu từ
sửaAs with exclamation marks, question marks (?) should also generally only be used if they occur in direct quotations; do not pose rhetorical questions for the reader.
For example, do not write:
- There are many environmental concerns when it comes to industrial effluent. How can these be solved? Well, one solution involves ...
Rhetorical questions can occasionally be used, when appropriate, in the presentation of material, but only when the question is asked by the material under consideration, not being asked in Wikipedia's own voice.
For example:
- One model of policy analysis is the "five-E approach", which consists of examining a policy in terms of:
- Effectiveness
- How well does it work (or how well will it be predicted to work)?
- Efficiency
- How much work does or will it entail? Are there significant costs associated with this solution, and are they worth it? ...[2]
Danh sách không phù hợp
sửaA related presentation problem is "info-dumping" by presenting information in the form of a long, bulleted list when it would be better as normal prose paragraphs. This is especially true when the items in the list are not of equal importance, or are not really comparable in some other way, and need context. Using explanatory prose also helps identify and remove trivia; if we cannot explain to readers why something is important, then it is not important.
Thêm ngữ cảnh cho người đọc
sửaWikipedia là một bách khoa toàn thư quốc tế. Những người đọc Wikipedia có nhiều nền tảng, trình độ học vấn và quan điểm khác nhau. Hãy làm cho bài viết của bạn dễ hiểu và dễ tiếp cận đối với càng nhiều độc giả càng tốt. Giả sử độc giả đang đọc bài viết để học hỏi. Có thể độc giả không biết gì về chủ đề này, nên bài viết cần giải thích đầy đủ về chủ đề này.
Cố gắngtránh sử dụng Thuật ngữ chuyên ngành whenever possible. Hãy cân nhắc người đọc. Một bài viết có tiêu đề "Việc sử dụng thang âm nửa cung trong nhạc Baroque thời kỳ đầu" có thể được các nhạc sĩ đọc và việc sử dụng chi tiết và thuật ngữ chuyên ngành là phù hợp, liên kết đến các bài viết giải thích các thuật ngữ kỹ thuật. Mặt khác, một bài viết có tiêu đề "Nhạc Baroque" có thể được những người không chuyên đọc, những người muốn có một bản tóm tắt ngắn gọn và được viết rõ ràng, với các liên kết đến thông tin chi tiết có sẵn. Khi sử dụng thuật ngữ chuyên ngành trong một bài viết, nên đưa ra lời giải thích ngắn gọn trong bài viết. Mục tiêu là cân bằng giữa tính dễ hiểu và mức độ chi tiết để người đọc có thể thu thập thông tin từ bài viết.
Đánh giá ngữ cảnh
sửaHere are some thought experiments to help you test whether you are setting enough context:
- Does the article make sense if the reader gets to it as a random page?
- Imagine yourself as a layperson in another English-speaking country. Can you figure out what or who the article is about? Can you figure out whether a particular place or time is relevant?
- Can people tell what the article is about if the first page is printed out and passed around?
- Would a reader want to follow some of the links? Do sentences still make sense if they can't?
Xây dựng mạng lưới
sửaNên nhớ rằng mọi bài viết trên Wikipedia đều được kết nối chặt chẽ với một mạng lưới các chủ đề khác. Thiết lập các kết nối như vậy thông qua wikilink là một cách tốt để thiết lập ngữ cảnh. Vì Wikipedia không phải là một chuỗi dài, có thứ tự các bài viết được phân loại cẩn thận như một cuốn bách khoa toàn thư trên giấy, mà là một tập hợp các bài viết có thể truy cập ngẫu nhiên, có liên kết chặt chẽ với nhau, nên mỗi bài viết phải chứa các liên kết đến các chủ đề chung hơn nhằm phục vụ việc phân loại bài viết. Khi tạo liên kết, đừng quá trớn và hãy đảm bảo các liên kết của bạn có liên quan đến từ ngữ trong bài. Không cần thiết phải liên kết cùng một thuật ngữ 15 lần (mặc dù nếu nó xuất hiện trong phần mở đầu, thì gần cuối, bạn có thể liên kết nó hai lần).
Tránh biến bài viết của bạn thành bài mồ côi. Khi bạn viết một bài viết mới, hãy đảm bảo rằng một hoặc nhiều trang khác liên kết đến bài viết đó, để giảm khả năng bài viết của bạn sẽ bị bỏ rơi do việc cải tiến mã nguồn từ người khác. Nếu không, khi bài viết của bạn bị xóa khỏi cuối trang Thay đổi gần đây, thì nó sẽ rơi vào rãnh Mariana. Luôn phải có một chuỗi liên kết không bị gián đoạn dẫn từ Trang chính đến mọi bài viết trên Wikipedia; việc theo dõi đường dẫn mà bạn mong đợi sử dụng để tìm bài viết của mình có thể cung cấp cho bạn một số gợi ý về những bài viết nào nên liên kết đến bài viết của bạn.
Nêu rõ điều hiển nhiên
sửaNêu những sự việc mà có thể hiển nhiên với bạn, nhưng không nhất thiết như vậy với người đọc. Thông thường, một tuyên bố như vậy sẽ nằm trong câu đầu tiên hoặc hai câu của bài viết. Ví dụ, hãy xem xét câu này:
The Ford Thunderbird was conceived as a response to the Chevrolet Corvette and entered production for the 1955 model year.
Here no mention is made of the Ford Thunderbird's fundamental nature: it is an automobile. It assumes that the reader already knows this—an assumption that may not be correct, especially if the reader is not familiar with Ford or Chevrolet. Perhaps instead:
The Ford Thunderbird was a car manufactured in the United States by the Ford Motor Company.
Tuy nhiên, không cần phải giải thích quá nhiều. Không cần phải giải thích một từ thông dụng như "xe hơi". Việc lặp lại thường không cần thiết, ví dụ:
Shoichi Yokoi was conscripted into the Imperial Japanese Army in 1941.
truyền đạt đủ thông tin (mặc dù không phải là câu mở đầu hay). Tuy nhiên, câu sau đây không chỉ dài dòng mà còn thừa thãi:
Shoichi Yokoi was a Japanese soldier in Japan who was drafted into the Imperial Japanese Army in 1941.
Phần mở đầu
sửaWikipedia:Lead section TT text
Đoạn văn mở đầu
sửaNormally, the opening paragraph summarizes the most important points of the article. It should clearly explain the subject so that the reader is prepared for the greater level of detail that follows. If further introductory material is appropriate before the first section, it can be covered in subsequent paragraphs in the lead. Introductions to biographical articles commonly double as summaries, listing the best-known achievements of the subject. Because some readers will read only the opening of an article, the most vital information should be included. Wikipedia:Lead section TT first sentence contentWikipedia:Lead section TT first sentence format
The rest of the opening paragraph
sửaThen proceed with a description. Remember, the basic significance of a topic may not be obvious to nonspecialist readers, even if they understand the basic characterization or definition. Tell them. For instance:
- Peer review, known as refereeing in some academic fields, is a scholarly process used in the publication of manuscripts and in the awarding of money for research. Publishers and agencies use peer review to select and to screen submissions. At the same time, the process assists authors in meeting the standards of their discipline. Publications and awards that have not undergone peer review are liable to be regarded with suspicion by scholars and professionals in many fields.
Phần còn lại của mở đầu
sửaNếu bài viết đủ dài để phần mở đầu có thể chứa nhiều đoạn văn, thì đoạn văn đầu tiên phải ngắn gọn và đi thẳng vào vấn đề, với lời giải thích rõ ràng về chủ đề của trang. Các đoạn văn sau phải tóm tắt bài viết. Chúng phải cung cấp tổng quan về các điểm chính mà bài viết sẽ đưa ra, tóm tắt các lý do chính khiến chủ đề thú vị hoặc nổi bật, bao gồm cả những tranh cãi quan trọng hơn nếu có.
Độ dài thích hợp cho phần mở đầu phụ thuộc vào tổng độ dài của bài viết. Theo hướng dẫn chung:
| Độ dài bài viết | Độ dài phần mở đầu |
|---|---|
| Ít hơn 15,000 chữ | 1 hoặc 2 đoạn văn |
| 15,000–30,000 chữ | 2 hoặc 3 đoạn văn |
| 30,000 chữ trở lên | 3 hoặc 4 đoạn văn |
"Mở đầu đi theo thân bài"
sửaTrình tự biên tập thường là: đầu tiên thay đổi thân bài, sau đó cập nhật phần mở đầu để tóm tắt nội dung. Một số biên tập viên có thể thêm hoặc cải thiện một số thông tin trong nội dung bài viết, sau đó một biên tập viên khác có thể cập nhật phần mở đầu khi thông tin mới đã ổn định. Không nên cập nhật phần mở đầu trước với kỳ vọng là sẽ cung cấp hướng dẫn cho những thay đổi trong tương lai đối với thân bài. Có ba lý do tại sao việc chỉnh sửa thân bài trước rồi để phần mở đầu phản ánh thân bài sẽ giúp cải thiện bài viết.
Đầu tiên, nó giúp phần mở đầu đồng bộ với nội dung. Phần mở đầu, là bản tóm tắt của bài viết, hứa hẹn rằng nội dung sẽ trình bày đầy đủ hơn về từng điểm. Nhìn chung, các trang wiki không phải lúc nào cũng hoàn hảo, nhưng chúng phải luôn là những bài viết hoàn chỉnh và hữu ích. Chúng không được chứa các phần "đang xây dựng" hoặc tham chiếu đến các đặc điểm và thông tin mà biên tập viên hy vọng chúng sẽ chứa trong tương lai. Việc phần mở đầu chứa thông tin mà không có trong thân bài sẽ tệ hơn việc phần thân bài cung cấp thông tin mà phần mở đầu không có.
Thứ hai, những cách tốt để tóm tắt tài liệu thường chỉ trở nên rõ ràng sau khi tài liệu đó đã được viết xong. Nếu bạn thêm một điểm mới vào phần mở đầu trước khi nó được trình bày trong phần thân bài, bạn chỉ nghĩ rằng bạn biết phần thân bài sẽ chứa đựng những gì. Khi tài liệu thực sự được trình bày trong phần thân bài, được kiểm tra và cải thiện, thường là bởi nhiều biên tập viên, thì bạn biết (Nếu có một bản tóm tắt sơ bộ, tạm thời giúp bạn viết phần thân bài, hãy giữ bản tóm tắt riêng của bạn, trên máy tính hoặc trong không gian Người dùng của bạn.)
Thứ ba, trên các trang gây tranh cãi, mọi người thường bút chiến ở phần mở đầu vì phần mở đầu là phần nổi bật nhất của bài viết. Sẽ khó hơn nhiều để tranh luận mang tính xây dựng về các tuyên bố cấp cao khi bạn không chia sẻ sự hiểu biết chung về thông tin cấp thấp hơn mà đã được tóm tắt. Phần mở đầu không có nhiều không gian, vì vậy mọi người có xu hướng nhồi nhét thông tin vào một câu hoặc thêm nhiều chú thích để nêu đầy đủ và chứng minh quan điểm của mình—dẫn đến phần mở đầu không thể đọc được. Trong phần thân bài, bạn có đủ không gian cần thiết để trình bày những điều nhỏ lẻ và trình bày các ý tưởng đối lập một cách công bằng và sâu sắc, riêng biệt, từng ý một. Một khi các ý tưởng đối lập được miêu tả tốt trong phần thân bài, việc biên tập phần mở đầu mà không gây tranh cãi thường trở nên dễ dàng hơn nhiều. Thay vì tranh luận đúng sai hay nội dung của các nguồn tin đối lập thì bây giờ bạn chỉ tranh luận về việc phần mở đầu có tóm tắt công bằng những gì hiện có trong phần thân bài hay không.
Hạn chế dùng tiếng nước ngoài
sửaIt is fine to include foreign terms as extra information, but avoid writing articles that can only be understood if the reader understands the foreign terms. Such words are equivalent to jargon, which should be explained somehow. In the English-language Wikipedia, the English form does not always have to come first: sometimes the non-English word is better as the main text, with the English in parentheses or set off by commas after it, and sometimes not. For example, see Perestroika.
Non-English words in the English-language Wikipedia should be written in italics. Non-English words should be used as titles for entries only as a last resort. Again, see Perestroika.
English title terms taken from a language that does not use the Roman alphabet can include the native spelling in parentheses. See, for example, I Ching (giản thể: 易经; phồn thể: 易經; bính âm: Yìjīng) or Sophocles (tiếng Hy Lạp cổ: Σοφοκλῆς). The native spelling is useful for precisely identifying foreign words, since transliterations may be inaccurate or ambiguous. Foreign terms within the article body do not need native spellings if they can be specified as title terms in separate articles; just link to the appropriate article on first occurrence.
Dùng màu vừa phải
sửaNếu có thể, hãy tránh trình bày thông tin chỉ có màu trong văn bản bài viết và trong bảng.
Chỉ nên sử dụng màu một cách hạn chế, như một phương tiện hỗ trợ trực quan thứ cấp. Máy tính và trình duyệt có thể khác và bạn không thể biết có bao nhiêu màu sẽ được hiển thị trên máy của người nhận. Wikipedia là trang web quốc tế: màu sắc có ý nghĩa khác nhau ở các nền văn hóa khác nhau. Quá nhiều màu trong một trang khiến nó lộn xộn và không có tính bách khoa. Cụ thể, chỉ sử dụng màu đỏ cho các cảnh báo và cảnh báo.
Người đọc có thị lực kém thì nên được phép nhận biết màu sắc: ánh sáng kém, mù màu, phần mềm đọc màn hình, màn hình tối hoặc quá sáng, màn hình đơn sắc và cài đặt độ tương phản/màu sắc không đúng trên màn hình hiển thị.
Dùng các thuật ngữ rõ ràng và chính xác
sửaXúc tích
sửaCác bài viết chỉ nên sử dụng những từ cần thiết. Điều này không có nghĩa sử dụng ít từ hơn luôn tốt hơn; thay vào đó, khi xem xét các cách diễn đạt tương đương, hãy chọn cách diễn đạt ngắn gọn hơn.
Một câu không nên chứa những từ không cần thiết, một đoạn văn không nên chứa những câu không cần thiết, vì cùng lý do đó mà một bản vẽ không nên chứa những đường nét không cần thiết và một cỗ máy không nên chứa những bộ phận không cần thiết. Điều này không đòi hỏi người viết phải viết tất cả các câu ngắn gọn, hoặc tránh mọi chi tiết và chỉ xử lý các chủ đề của mình trong dàn ý, mà phải kể hết từng từ.
— William Strunk, Jr. trong cuốn sách năm 1918, The Elements of Style
Rút gọn câu thành những nội dung cốt yếu. Sự dài dòng không làm tăng thêm độ tin cậy cho các bài viết trên Wikipedia. Tránh dùng cách diễn đạt vòng vo như "do thực tế là" thay cho "bởi vì", hoặc "tại thời điểm hiện tại" cho "hiện tại". Các sự kiện đang diễn ra nên được định tính bằng "tính đến năm 2024".
Xúc tích không đồng nghĩa với việc xóa thông tin khỏi bài viết.
Nguyên tắc bất ngờ nhỏ nhất
sửaWhen the principle of least astonishment is successfully employed, information is understood by the reader without struggle. The average reader should not be shocked, surprised, or confused by what they read. Do not use provocative language. Instead, offer information gently. Use consistent vocabulary in parts that are technical and difficult. To work out which parts of the sentence are going to be difficult for the reader, try to put yourself in the position of a reader hitherto uninformed on the subject.
You should plan your page structure and links so that everything appears reasonable and makes sense. A link should not take readers to somewhere other than where they thought it would go.
Avoid Easter-egg links, which require the reader to open them before understanding what's going on. Instead, use a short phrase or a few words to describe what the link will refer to once it's opened.
Similarly, make sure that concepts being used as the basis for further discussion have already been defined or linked to a proper article. Explain causes before consequences and make sure your logical sequence is clear and sound, especially to the layperson.
Ensure that redirects and hatnotes that are likely to be useful are in place.
We cannot control all astonishment – the point of an encyclopedia is to learn things, after all. But limiting the surprises our readers find within our articles' text will encourage rather than frustrate our readers.
Use of "refers to"
sửaPhrases such as refers to, is the name of, describes, or is a term for are sometimes used inappropriately in the first sentence of Wikipedia articles. For the vast majority of articles, the introduction is using a term, rather than mentioning it. This is known as the use–mention distinction.
For example, the article Computer architecture once began with the sentence, "Computer architecture refers to the theory behind the design of a computer." That is not true: Computer architecture is the theory. The words "computer architecture" refer to the theory, but the article is not about the words; it is about the theory. Thus it is better to say, "Computer architecture is the theory behind the design of a computer."
To speak easily of the scope of a hyponym without confusing the term for the thing, one can simply say that "[hyponym] is any of various [hypernym]" or "any of a class of [hypernym] with trait X", such as "A pine is any conifer in the genus Pinus of the family Pinaceae" (not "Pine refers to any tree in the genus Pinus of the family Pinaceae").
Disambiguation pages mention the term, so in such cases it is correct to write "Great Schism may refer to either of two schisms in the history of Christianity: ...". However, a content article should read "There have been two Great Schisms in the history of Christianity".
Kiểm chứng
sửaViết thông tin đúng sự thật: kiểm tra thông tin của bạn. Không viết thông tin sai sự thật. Điều này có thể yêu cầu bạn xác minh thông tin mà bạn đưa ra
Đây là một phần tất yếu của việc trích dẫn nguồn tốt: ngay cả khi bạn nghĩ rằng mình biết điều gì đó, bạn vẫn phải cung cấp tài liệu tham khảo để chứng minh với người đọc rằng thông tin đúng sự thật. Tài liệu dường như bắt nguồn tự nhiên từ các tuyên bố có nguồn có thể không thực sự được tuyên bố. Khi tìm kiếm tài liệu tham khảo tốt để trích dẫn, bạn thậm chí có thể học được điều gì đó mới.
Hãy cẩn thận khi xóa thông tin có thể là sự thật. Nếu bạn có xu hướng xóa một mục nào đó, trước tiên hãy cân nhắc kiểm tra xem nó có đúng không. Nếu tài liệu có vẻ là sự thật, tức là là được chứng minh và trích dẫn, hãy hết sức cẩn thận khi xóa. Bách khoa toàn thư là một tập hợp các sự kiện. Nếu một biên tập viên khác cung cấp một sự kiện, có lẽ có một lý do nào đó không nên bỏ qua. Do đó, hãy coi mỗi sự kiện được cung cấp là có giá trị tiềm tàng. Vấn đề có phải là ngữ cảnh hay cách trình bày tổng thể không? Nếu sự kiện không thuộc về một bài viết cụ thể, có thể nó thuộc về một bài viết khác.
Kiểm tra các mục bạn đã làm sau khi được người khác sửa đổi. Có sự kiện nào bị bỏ sót hoặc xóa không? Có thể bạn chưa cung cấp đủ chứng cứ cho các sự kiện hoặc các sự kiện bạn đưa vào có thể cần có mối quan hệ rõ ràng hơn với mục nhập. Bảo vệ các sự kiện của bạn, nhưng cũng phải đảm bảo rằng chúng được trình bày một cách có ý nghĩa.
Check your fiction
sửaThe advice about factual articles also applies to articles on fiction subjects. Further considerations apply when writing about fictional topics because they are inherently not real. It is important to keep these articles verifiable and encyclopedic.
If you add fictional information, clearly distinguish fact and fiction. As with normal articles, establish context so that a reader unfamiliar with the subject can get an idea about the article's meaning without having to check several links. Instead of writing:
- Trillian is Arthur Dent's girlfriend. She was taken away from Earth by Zaphod when he met her at a party. She meets Dent while travelling with Zaphod.
write:
- Trillian is a fictional character from Douglas Adams's radio, book and film series The Hitchhiker's Guide to the Galaxy. In the first book, Trillian is introduced to the main character Arthur Dent on a spaceship. In her backstory, she was taken away from Earth when the space alien Zaphod Beeblebrox met her at a party.
Use of fictional tenses
sửa
Works of fiction are generally considered to "come alive" for their audience. They therefore exist in a kind of perpetual present, regardless of when the fictional action is supposed to take place relative to the reader's "now". Thus, generally you should write about fiction using the historical present tense, not the past tense. (See WP:Manual of Style § Verb tense and WP:Manual of Style/Writing about fiction § Contextual presentation.) Examples:
- Homer presents, Achilles rages, Andromache laments, Priam pleads.
- Holden Caulfield has a certain disdain for what he sees as 'phony'.
- Friends is an American sitcom that was aired on NBC.
Conversely, discussion of history is usually written in the past tense and thus "fictional history" may be presented in that way as well.
- Chroniclers claimed that Thalestris, queen of the Amazons, seduced Alexander the Great.
Articles about fictional topics should not read like book reports; instead, they should explain the topic's significance to the work. After reading the article, the reader should be able to understand why a character, place, or event was included in the fictional work.
Editors are generally discouraged from adding fictional information from sources that cannot be verified or are limited to a very small number of readers, such as fan fiction and online role-playing games. In the latter case, if you absolutely have to write about the subject, please be especially careful to cite your sources.
If the subject, say a character in a television show, is too limited to be given a full article, then integrate information about that character into a larger article. It is better to write a larger article about the television show or a fictional universe itself than to create all sorts of stubs about its characters that nobody can find.
Stay on topic
sửaThe most readable articles contain no irrelevant (nor only loosely relevant) information. While writing an article, you might find yourself digressing into a side subject. If you are wandering off-topic, consider placing the additional information into a different article, where it will fit more closely with that topic. If you provide a link to the other article, readers who are interested in the side topic have the option of digging into it, but readers who are not interested will not be distracted by it.
Pay attention to spelling
sửaPay attention to spelling, particularly of new page names. Articles with good spelling and proper grammar can help encourage further contributions of well-formed content. Proper spelling of an article name will also make it easier for other authors to link their articles to your article. Sloppiness begets sloppiness, so always do your best.
- Browsers have the native ability to highlight misspelled words in text boxes.
- Use free online dictionaries like Ask Oxford, Dictionary.com, Onelook.com, Google Define and a spell checker such as SpellCheck.net, GingerSoftware, or your browser's built-in spell checker. See Wikipedia:Typo Team for tips on how to use these resources.
- Articles may also be spell-checked in a word processor before being saved. A free word processor may be obtained from OpenOffice.org or LibreOffice.org.
- A "draft" message on certain free email websites, such as Gmail, can also provide spell-check. This might be convenient, especially regarding email websites with which you are already familiar and use often.
Tránh dùng từ tâng bốc và vô căn cứ
sửaTránh dùng từ tâng bốc để khoe chủ đề mà không chứa thông tin thực sự nào. Tương tự, tránh dùng từ vô căn cứ để đưa ra ý kiến mà không thực sự được ủng hộ, và thay vào đó được sử dụng để thể hiện quan điểm không trung lập.
| Ví dụ của từ ngữ tâng bốc | ||
|---|---|---|
| an important... | one of the most prestigious... | one of the best... |
| the most influential... | a significant... | the great... |
| Ví dụ của từ ngữ vô căn cứ | ||
| Some people say... | ...is widely regarded as... | ..is widely considered... |
| ...has been called... | It is believed that... | It has been suggested/noticed/decided... |
| Some people believe... | It has been said that... | Some would say... |
| Legend has it that... | Critics say that... | Many/some have claimed... |
Hãy tin vào chủ thể của mình. Hãy để sự thật tự nói lên điều đó. Nếu cầu thủ bóng chuyền, quận hay loài bọ cánh cứng của bạn xứng đáng với thời gian của người đọc, các sự thật sẽ là minh chứng cho điều đó. Tuy nhiên, trong một số trường hợp (ví dụ: lịch sử thiết kế đồ họa), việc sử dụng tính từ so sánh tuyệt đối (theo định dạng "... một trong những vật quan trọng nhất trong lịch sử của ...") trong phần mô tả có thể giúp những người đọc không có kiến thức trước về chủ đề này tìm hiểu về tầm quan trọng hoặc tình trạng chung được nhận thức của chủ đề được thảo luận. Lưu ý rằng để sử dụng loại so sánh tuyệt đối này, các chuyên gia có uy tín nhất trong lĩnh vực có liên quan phải ủng hộ tuyên bố đó.
Avoid blanket terms unless you have verified them. For example, this article states that of the 18 Montgomery Counties in the United States, most are named after Richard Montgomery. This is a blanket statement. It may very well be true, but is it reliable? In this instance, the editor had done the research to verify this. Without the research, the statement should not be made. It is always a good idea to describe the research done and sign it on the article's talk page.
Nếu bạn muốn hoặc cần phải thêm một ý kiến, trước tiên hãy đảm bảo rằng ý kiến đó là do một người có uy tín trong lĩnh vực đó đưa ra. Quan điểm về cựu Tổng thống Hoa Kỳ Gerald Ford của Henry Kissinger thú vị hơn đối với người đọc so với quan điểm được một giáo viên đưa ra. Sau đó, hãy cho biết ai là người phát biểu quan điểm đó, tốt nhất là kèm theo nguồn hoặc trích dẫn cho quan điểm đó. So sánh các ý kiến sau:
- Một số người chỉ trích rằng George W. Bush có trí thông minh thấp
- Tác giả cuốn sách Stupid White Men ...and Other Sorry Excuses for the State of the Nation! là Michael Moore đã viết một bức thư ngỏ gửi George Bush. Trong đó, ông hỏi, "George, anh có biết đọc và viết ở trình độ người lớn không?"
Ví dụ
sửaSometimes the way around using these terms is to replace the statements with the facts that back them up. Instead of:
- The Yankees are one of the greatest baseball teams in history.
Write:
- The New York Yankees have won 27 World Series championships—almost three times as many as any other team.
By sticking to concrete and factual information, we can avoid the need to give any opinion at all. Doing so also makes for writing that is much more interesting, for example:
- William Peckenridge, eighth Duke of Omnium (1642? – May 8, 1691) is widely considered to be one of the most important men to carry that title.
- William Peckenridge, eighth Duke of Omnium (1642? – May 8, 1691) was personal counselor to King James I, general in the Wars of the Roses, a chemist, bandleader, and the director of the secret society known as The League of Extraordinary Gentlemen. He expanded the title of Omnium to include protectorship of Guiana and right of revocation for civil-service appointments in India.
Show, don't tell. The first example simply tells the reader that William Peckenridge was important. The second example shows the reader why he was important.
Exceptions
sửaWhen repeating established views, it may be easier to simply state: "Before Nicolaus Copernicus, most people thought the sun revolved round the earth", rather than sacrifice clarity with details and sources, particularly if the statement forms only a small part of your article. However, in general, everything should be sourced, whether within the text, with a footnote, or with a general reference.
Make omissions explicit for other editors
sửaMake omissions explicit when creating or editing an article. When writing an article, always aim for completeness. If for some reason you cannot cover a point that should be explained, make that omission explicit. You can do this either by leaving a note on the discussion page or by leaving HTML comments within the text and adding a notice to the bottom about the omissions. This has two purposes: it entices others to contribute, and it alerts non-experts that the article they are reading does not yet give the full story.
That's why Wikipedia is a collaborative encyclopedia—we work together to achieve what we could not achieve individually. Every aspect that you cover means less work for someone else, plus you may cover something that someone else may not think of but which is nevertheless important to the subject. Add {{To do}} to the top of the talk page of articles for which you can establish some goals, priorities or things to do.
Các vấn đề khác
sửa- Kính ngữ
- Không sử dụng kính ngữ hay chức danh như Ngài, Cô, Chú, Giáo sư, Bác sĩ, Chủ tịch nước ... Xem Wikipedia:Naming conventions (royalty and nobility) and Wikipedia:Manual of Style/Biography
- Inappropriate subjects
- If you are trying to dress up something that doesn't belong in Wikipedia—your band, your Web site, your company's product—think twice about it. Wikipedia is not an advertising medium or home page service. Wikipedians are pretty clever, and if an article is really just personal gratification or blatant advertising, it's not going to last long—no matter how "important" you say the subject is.
- Integrate changes
- When you make a change to some text, rather than appending the new text you would like to see included at the bottom of the page, if you feel so motivated, please place and edit your comments so that they flow seamlessly with the present text. Wikipedia articles should not end up being a series of disjointed comments about a subject, but unified, seamless, and ever-expanding expositions of the subject.
- Tránh lỗi thường gặp
- Rất dễ mắc lỗi trên Wikipedia. Không sao cả—ai cũng mắc phải thôi. Tuy nhiên, đây là một số lỗi bạn nên tránh.
- Make a personal copy
- Suppose you get into an edit war. Or worse, a revert war. Therefore, you try to stay cool. This is good. Congratulations! However, what would be great is if you could carry on working on the article, even though there is an edit war going on, and even though the version on the top is the evil one favored by the other side in the dispute.
- So, make a temporary personal copy as a subpage of your user page. Just start a new page at Special:MyPage/Article name (it can be renamed in the URL address to start a page with a different article name), and copy and paste the wiki-source in there. Then you can carry on improving the article at your own pace! If you like, drop a note on the appropriate talk page to let people know what you are doing.
- Some time later, at your leisure, once the fuss has died down, merge your improvements back in to the article proper. Maybe the other person has left Wikipedia, finding it not to their taste. Maybe they have gone on to other projects. Maybe they have changed their mind. Maybe someone else has made similar edits anyway (although they may not be as good as yours, as you have had more time to consider the matter). Alternative versions of pages should be deleted once you are finished with them.
Xem thêm
sửa- Wikipedia:Article development
- Wikipedia:Basic copyediting
- Wikipedia:How to streamline a plot summary
- Wikipedia:Main article fixation (essay)
- Wikipedia:Make technical articles understandable
- Wikipedia:Principle of Some Astonishment
- Wikipedia:Peer review, where experienced editors carefully go through an article, significantly helping it toward Good or Featured article status
- "Common issues seen in Peer review" from The Signpost, the online newspaper covering the English Wikipedia and the Wikimedia movement
- Amy Schade (11 tháng 2 năm 2018). “Inverted Pyramid: Writing for Comprehension”. Topic: Writing for the Web. Nielsen Norman Group.
Ghi chú
sửa- ^ Number of characters may be checked by selecting the View History tab for the page, then Page Statistics from the line near the top headed External Tools. Number of characters is listed on the right under the Prose column.
- ^ Taken from Policy analysis as of 6 September 2017.