Wikipedia

Wikipedia:Tên bài

(Đổi hướng từ Wikipedia:ITALICTITLE)

"WP:TEN" đổi hướng tới đây. Đối với chính sách tên người dùng, xem Wikipedia:Tên người dùng.

Tên bài viết của trang viết trong Wikipedia phải được phần đông những người nói tiếng Việt hiểu được và sử dụng. Các tên này cần giúp người đọc dễ dàng tra cứu trong thể loại và ô tìm kiếm, đồng thời tạo điều kiện liên kết giữa các trang trong bách khoa Wikipedia.

Tên bài có thể chỉ cần đơn giản là tên của chủ đề hoặc tên để mô tả bài viết. Tuy nhiên, vì không thể có nhiều hơn một bài viết mang cũng một tên, có thể đôi lúc phải thêm thông tin để phân biệt tên bài, thường ở dạng để mô tả trong ngoặc đơn sau tên bài. Nói chung, tiêu đề bài viết dựa trên cách chủ đề được gọi trong các nguồn đáng tin cậy. Khi điều này cung cấp nhiều khả năng, các biên tập viên xem xét một số nguyên tắc: tiêu đề bài viết lý tưởng để xác định chính xác chủ đề; nó ngắn gọn, tự nhiên, dễ phân biệt và dễ nhận biết; và giống với tiêu đề cho các bài viết tương tự.

Tiêu chí của tên bài viết

Tiêu đề bài viết dựa trên cách các nguồn tiếng Việt đáng tin cậy đề cập đến chủ đề của bài viết. Thường có nhiều hơn một tiêu đề thích hợp cho một bài viết. Trong trường hợp đó, các biên tập viên chọn tiêu đề tốt nhất theo sự đồng thuận dựa trên những cân nhắc mà trang này giải thích.

Một tiêu đề bài viết Wikipedia tốt có năm đặc điểm sau:

  • Khả năng nhận biết - Tiêu đề là tên quen thuộc của chủ đề bài viết, để những người không phải là chuyên gia về lĩnh vực, chủ đề đó sẽ nhận ra.
  • Tính tự nhiên - Tiêu đề là tiêu đề mà người đọc có thể xem hoặc tìm kiếm và các biên tập viên sẽ sử dụng một cách tự nhiên để liên kết đến bài viết từ các bài báo khác. Một tiêu đề như vậy thường truyền đạt nội dung thực sự của chủ đề được gọi.
  • Tính rõ ràng - Tiêu đề phải có tính rõ ràng trong việc xác định chủ đề của bài viết và không để nó bị nhầm lẫn với các chủ đề khác.
  • Tính ngắn gọn - Tiêu đề không dài quá mức cần thiết để xác định chủ đề của bài viết và phân biệt nó với các chủ đề khác.
  • Tính nhất quán - Tiêu đề phù hợp với định dạng của các tiêu đề của các bài viết tương tự. Nhiều trong số các mẫu này được liệt kê (và được liên kết) dưới dạng quy ước đặt tên theo chủ đề cụ thể trên tiêu đề bài viết, trong hộp ở trên.

Đây nên được coi là mục tiêu, không phải là quy tắc. Đối với hầu hết các chủ đề, có một tiêu đề đơn giản và rõ ràng đáp ứng các mục tiêu này một cách thỏa đáng. Nếu vậy, hãy sử dụng nó như một sự lựa chọn đơn giản. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự lựa chọn không quá rõ ràng. Có thể cần phải ưu tiên một hoặc nhiều mục tiêu này hơn các mục tiêu khác. Điều này được thực hiện bởi sự đồng thuận. Ví dụ: tiêu đề phổ biến, tự nhiên và ngắn gọn Vương quốc Liên hiệp Anh được ưu tiên hơn tiêu đề chính xác là Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland.

Sử dụng tên phổ biến

Viết tắt

Trong Wikipedia, tiêu đề bài viết là một từ hoặc mô tả của ngôn ngữ tự nhiên cho biết chủ đề của bài viết; như vậy, tiêu đề bài viết thường là tên của người, hoặc địa điểm, hoặc bất kỳ chủ đề nào khác của bài viết. Tuy nhiên, một số chủ đề có nhiều tên, và một số tên có nhiều chủ đề; điều này có thể dẫn đến bất đồng về tên nào nên được sử dụng cho tiêu đề của một bài báo nhất định. Wikipedia không yêu cầu phải tuân theo "tên chính thức" của chủ thể, mà thay vào đó, sử dụng tên tiếng Việt hoặc tên nước ngoài phổ biến bởi vì chúng sẽ phù hợp với năm tiêu chí đã nêu trên.

Các biên tập viên cũng nên xem xét tất cả năm tiêu chí cho tiêu đề bài viết được nêu ở trên. Các tên mơ hồ hoặc không chính xác cho chủ đề bài viết, như được xác định trong các nguồn đáng tin cậy, thường bị tránh mặc dù chúng có thể được các nguồn đáng tin cậy sử dụng thường xuyên hơn. Tính trung lập cũng được xem xét. Tiêu đề bài viết không được thô tục (trừ khi không thể tránh được) cũng như không có ngữ nghĩa. Khi có nhiều tên cho một chủ đề, tất cả đều khá phổ biến và tên phổ biến nhất có vấn đề, thì việc chọn một trong những tên còn lại là hoàn toàn hợp lý.

Ví dụ cho việc sử dụng tên phổ biến

Công cụ tìm kiếm có thể giúp thu thập dữ liệu này; khi sử dụng công cụ tìm kiếm, hãy hạn chế kết quả ở các trang được viết bằng tiếng Anh và loại trừ từ "Wikipedia". Khi sử dụng Google, thường thì tìm kiếm Google Sách và Kho lưu trữ tin tức nên được đặt mặc định trước khi tìm kiếm trên web, vì chúng tập trung các nguồn đáng tin cậy (trừ các tác phẩm từ Books, LLC khi tìm kiếm trên Google Sách). Kết quả của công cụ tìm kiếm có thể có những sai lệch và hạn chế kỹ thuật nhất định.

Đổi tên bài viết

Đôi khi chủ thể bài viết sẽ được thay đổi tên. Khi điều này xảy ra, chúng tôi dành thêm sức nặng cho các nguồn đáng tin cậy được viết sau khi đổi tên. Nếu các nguồn đáng tin cậy được viết sau khi thay đổi được công bố thường xuyên sử dụng tên mới, Wikipedia nên tuân theo và thay đổi các tiêu đề liên quan cho phù hợp. Mặt khác, nếu các nguồn đáng tin cậy được viết sau khi công bố thay đổi tên vẫn tiếp tục sử dụng tên đã được thiết lập, Wikipedia cũng nên tiếp tục làm như vậy, như đã mô tả ở trên trong phần "Sử dụng tên phổ biến".

Wikipedia không tiên đoán tương lai. Chúng ta không rõ tên gọi nào sẽ được sử dụng, do vậy những gì đã, đang và sẽ được sử dụng phải quen thuộc với độc giả.

Độ chi tiết và phân biệt tên bài

Độ chi tiết

Thông thường, tiêu đề nên đủ chi tiết để xác định rõ ràng phạm vi chủ đề của bài báo, nhưng không nên quá chi tiết. Ví dụ: tên "lược sử tóm tắt của cơ học" thừa vì quá chi tiết, vì "lược sử cơ học" hay tổng quát hơn "lịch sử cơ học" là đã đủ chi tiết.

Các ngoại lệ đối với tiêu chí độ chi tiết khi có thể do việc áp dụng một số tiêu chí đặt tên khác. Hầu hết các ngoại lệ này được mô tả trong các hướng dẫn cụ thể của Wikipedia hoặc bởi các dự án Wikipedia, chẳng hạn như Chủ đề chính, Tên địa lý hoặc Tên của hoàng gia và quý tộc.

Phân biệt tên bài

Không phải lúc nào bạn cũng có thể sử dụng tiêu đề mong muốn cho một bài viết, vì tiêu đề đó có thể có các ý nghĩa khác, và do đó có thể đã được sử dụng cho các bài viết khác. Như đã nói ở trên, nếu như cần thêm thông tin để phân biệt tên của bài này với các bài cùng tên khác, chỉ sử dụng một lượng thông tin vừa đủ. Chẳng hạn, "Fanatics (nhóm nhạc Hàn Quốc)" là thừa vì chỉ cần "Fanatics (nhóm nhạc)" là đã có thể phân biệt được bài về nhóm nhạc Fanatics so với các bài khác.

Theo nguyên tắc chung, khi tiêu đề ưa thích của một chủ đề cũng có thể tham chiếu đến các chủ đề khác được đề cập trong Wikipedia:

  • Nếu bài viết nói về chủ đề chính mà tên không rõ ràng đề cập đến, thì tên đó có thể là tiêu đề của nó mà không cần sửa đổi, miễn là nó tuân theo tất cả các chính sách hiện hành khác.
  • Nếu bài viết không nói về chủ đề chính vì tên không rõ ràng, thì tiêu đề phải được phân chia rõ ràng.

Tính ngắn gọn

Mục tiêu của sự ngắn gọn là cân bằng giữa sự ngắn gọn với đủ thông tin để xác định chủ đề cho một người quen thuộc với lĩnh vực chủ đề chung.

Ngoại lệ tồn tại cho các bài viết về tiểu sử. Ví dụ, cả một tên cụ thể hoặc một họ thường không được bỏ qua hoặc viết tắt cho ngắn gọn. Do đó Oprah Winfrey (không phải Oprah) và Jean-Paul Sartre (không phải J. P. Sartre). (Tuy nhiên, Cher (không phải Cher Bono hay Cher Allman).)

Tên nước ngoài

Việc lựa chọn giữa tên tiếng Việt với tên bản xứ nên tuân theo cách sử dụng của các nguồn đáng tin cậy, độc lập với chủ thể. Nếu không sử dụng tên tiếng Việt, nên viết theo hệ thống Latinh hóa đã được công nhận và đang được áp dụng cho ngôn ngữ gốc, hạn chế dùng ngôn ngữ trung gian thứ ba (đặc biệt là trung gian qua tiếng Anh), nhằm tránh bị sai lệch về cách viết và phát âm.

Các tên ban đầu không có trong bảng chữ cái Latinh, chẳng hạn như tên Hy Lạp, Trung Quốc hoặc Nga, phải được viết bằng tiếng La Mã. Những bản La Mã có hệ thống đã được thành lập, chẳng hạn như Hán Việt của Hanyu, được ưu tiên hơn.

  • Tên người Nga: viết đầy đủ họ và tên của họ (Aleksandr Sergeyevich Pushkin, không "Aleksandr Pushkin", xem thêm: Thảo luận:Valentina Vladimirovna Tereshkova).
  • Tên Hy Lạp, La Mã: chuyển tự Latinh của tên gốc (Pyrros của Ipiros, không "Pyrrhus của Epirus", xem thêm Thảo luận:Alexandros Đại đế).
  • Tên Nhật Bản: dùng rōmaji theo hệ Hepburn, viết thứ tự họ trước tên sau (Hatoyama Yukio, không "Yukio Hatoyama"), trừ tên tiếng Việt phổ biến (Minh Trị, không "Meiji").
    • Với người Nhật mang họ hay tên mà ngôn ngữ gốc không phải tiếng Nhật (thường được viết chính thức trong tiếng Nhật bằng katakana), có thể viết theo ngôn ngữ tương ứng của tên đó thay cho viết theo phiên âm qua rōmaji, ưu tiên thứ tự họ tên theo nguồn phương tiện từ tiếng Nhật (Schmidt Daniel, không "Shumitto Danieru" hay "Daniel Schmidt").
  • Tên Triều Tiên/Hàn Quốc (đang tranh cãi): dùng tên phiên âm kiểu romaja (chưa thống nhất dùng kiểu romaja nào) hoặc tên Hán-Việt thông dụng.
  • Tên phổ biến trong ngôn ngữ gốc (chưa rõ phạm vi áp dụng cụ thể):
    • Ví dụ: México (không "Mexico" hay "Estados Unidos Mexicanos"), Céline Dion (không "Celine Dion" hay "Céline Marie Claudette Dion"), あ (không "a (kana)")...
    • Gợi ý sử dụng: trường hợp tên ít phổ biến.

Định dạng tên bài

Các điểm sau đây được sử dụng để quyết định trong trường hợp có thắc mắc về tên bài; những điều này giúp tránh các bài viết trùng lặp

Sử dụng chữ thường với chữ cái đầu viết hoa

Tên bài được viết bằng chữ thường với chữ cái đầu viết hoa. Chữ cái đầu tiên của tiêu đề hầu như luôn luôn được viết hoa theo mặc định; nếu không, các từ không được viết hoa trừ khi chúng được viết hoa như vậy ở giữa câu. Khi điều này được thực hiện, tiêu đề rất đơn giản để liên kết đến các bài báo khác: Đại học Northwestern cung cấp nhiều công việc sau đại học hơn là một trường đại học nghệ thuật tự do điển hình.

Sử dụng danh từ

Danh từ và cụm danh từ được ưu tiên các dạng khác của cùng một từ, các tên như vậy có thể được giới thiệu ở đầu câu. Các dạng khác của từ nên được chuyển đến danh từ tương ứng, hoặc là trở thành trang định hướng trong một số trường hợp

Tránh các viết tắt mơ hồ

Các từ viết tắt thường không rõ ràng và do đó nên tránh trừ khi chủ đề được biết đến chủ yếu bằng cách viết tắt của nó và từ viết tắt đó chủ yếu được liên kết với chủ đề (ví dụ: PBS, NATO, Laser). Cũng không cần thiết phải bao gồm một từ viết tắt ngoài tên trong tiêu đề. Các từ viết tắt có thể được sử dụng để phân định tên bài.

Không sử dụng tiêu đề gợi ý rằng một bài viết mang hình thức một phần của bài viết khác.

Mặc dù một bài viết được cho là phần bổ sung của bài khác (xem Phong cách tóm tắt), nó nên được định tên một cách độc lập. Ví dụ, một bài viết về vận tải ở Azerbaijan không nên đặt tên kiểu "Azerbaijan/Vận tải" hoặc "Azerbaijan (vận tải)" – hãy dùng Vận tải ở Azerbaijan. (Điều này không phải luôn luôn áp dụng cho không gian không phải bài viết; lưu ý rằng "danh sách" tuy không mang tính bách khoa per se (tự nó), dù chỉ là những danh sách chú thích - cũng được xem là bài viết bách khoa)

Tránh để danh từ chung ở đằng trước tên bài

Không nên đặt danh từ chung ở đằng trước tên bài (như dùng "Ý Yên" thay cho "huyện Ý Yên", "proton" thay cho "hạt proton", "vàng (màu)" thay cho "màu vàng"), vì chúng làm kéo dài tên bài một cách không cần thiết. Ngoại lệ cho trường hợp này là nếu đó là tên riêng hoặc thiếu nó có thể làm thay đổi nghĩa của từ (như Màu Be; Thành phố Hồ Chí Minh)

Ký tự đặc biệt

Do các cú pháp của MediaWiki và cách MediaWiki xử lý tên bài, một số ký tự không thể được sử dụng. Các ký tự không thể được sử dụng là # < > | [ ] { }

Có một số hạn chế liên quan đến dấu hai chấm, dấu chấm phẩy, .... Về mặt kỹ thuật thì tất cả các ký tự Unicode khác đều có thể sử dụng trong tên bài. Tuy nhiên, các ký tự sau vẫn nên cần được tránh:

  • Dấu ngoặc kép: Dấu ngoặc kép và các biến thể của nó cần được tránh trừ khi nó là một phần của tên riêng. Trong trường hợp này hãy sử dụng trang đổi hướng
  • Ký tự không trong bàn phím tiêu chuẩn của máy tính: Đôi khi, tiêu đề thích hợp nhất chứa các dấu phụ (dấu trọng âm), dấu gạch ngang hoặc các chữ cái và ký tự khác không được tìm thấy trên hầu hết các bàn phím tiếng Anh. Điều này có thể gây khó khăn khi điều hướng trực tiếp đến bài viết. Trong những trường hợp như vậy, hãy cung cấp chuyển hướng từ các phiên bản tiêu đề chỉ sử dụng các ký tự trong bàn phím tiêu chuẩn.
  • Ký hiệu không trong bàn phím tiêu chuẩn: Các ký hiệu như "♥", đôi khi được tìm thấy trong quảng cáo hoặc biểu trưng, không bao giờ được sử dụng trong tiêu đề. Điều này bao gồm các dấu câu không phải Latinh, chẳng hạn như các ký tự trong khối Dấu câu và Biểu tượng CJK của Unicode.
  • Ký tự không được hỗ trợ ở tất cả thiết bị hoặc trình duyệt: Nếu có một giải pháp thay thế hợp lý, hãy tránh các ký tự quá phổ biến như các ký tự Unicode mà không phải tất cả các tổ hợp trình duyệt và hệ điều hành sẽ hiển thị chúng. Ví dụ, bài báo Fleur-de-lis mang tiêu đề đó chứ không phải là ký hiệu ⚜, mà nhiều người đọc sẽ thấy nó chỉ là một hộp vuông.

Tên riêng và thương hiệu

Tiêu đề bài viết tuân theo định dạng văn bản tiếng Anh tiêu chuẩn, trừ khi cách viết đã đăng ký thương hiệu là cách sử dụng phổ biến nhất trong các nguồn độc lập với chủ sở hữu nhãn hiệu. Các tên ở dạng chữ hoa toàn bộ hoặc một phần (chẳng hạn như STAYC hay SONY Entertainment) nên được để ở dạng tiêu chuẩn (StayC, Sony Entertainment); tuy nhiên, nếu tên không rõ ràng và một ý nghĩa thường được viết hoa, thì đây là một phương pháp phân biệt có thể thực hiện được.

Các trường hợp đặc biệt

Mốc thời gian trong tên bài

  • Tên gọi độc nhất: dùng tên gọi độc nhất.
  • Tên gọi theo giai đoạn: đưa mốc thời gian vào ngoặc đơn. Trường hợp ngoại trừ chỉ áp dụng với "giai đoạn lặp lại thường niên, lặp lại theo chu kỳ" và đồng thời "giai đoạn thời gian là một phần định danh sự kiện".
  • Tên gọi theo thời gian tương ứng (thời điểm xảy ra là một năm duy nhất):
  • Thời gian là một phần định danh tên: bỏ từ nối "năm" và không đưa mốc thời gian vào ngoặc đơn.
  • Thời gian không phải là một phần định danh tên, thời gian chỉ phụ họa thời điểm diễn ra: bỏ từ nối "năm" và đưa mốc thời gian vào ngoặc đơn.

Vụ cháy và vụ hỏa hoạn

Tất cả tên bài "vụ cháy" đều phải được đổi về "vụ hỏa hoạn", ngoại trừ các trường hợp tự nhiên hoặc bán tự nhiên (ví dụ đối với trường hợp ngoại trừ: cháy rừng, cháy đồi, cháy giếng dầu, cháy xe buýt). Nội dung này đã được cộng đồng biểu quyết tại đây.

Xem thêm

 
Đặt câu hỏi tại Bàn giúp đỡ sử dụng Wikipedia nếu vẫn còn thắc mắc
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Tên_bài&oldid=71255967”