Wikipedia

Trực Lệ Tuần phủ

chức quan thời nhà Thanh

Trực Lệ Tuần phủ (giản thể: 直隶巡抚; phồn thể: 直隸巡撫) là một chức vụ tuần phủ được thiết lập vào đầu thời nhà Thanh trong lịch sử Trung Quốc. Qua nhiều lần thay đổi về quyền hạn cũng như địa hạt, chức Trực Lệ Tuần phủ chính thức chấm dứt vào năm 1724 dưới triều Ung Chính và được tiếp nối bằng Trực Lệ Tổng đốc.

Lịch sử

sửa

Năm 1644 dưới triều Thuận Trị, tại địa khu Bắc Trực Lệ, triều đình nhà Thanh đã cho thiết đặt 3 vị trí tuần phủ ở Thuận Thiên (đóng ở Tuân Hóa), Tuyên Phủ và Bảo Định (đóng ở Chân Định), cùng với 2 vị trí tổng đốc ở Thiên Tân và Tuyên Đại Sơn Tây (đóng ở Đại Đồng). Giữa tuần phủ và tổng đốc không có quan hệ lệ thuộc lẫn nhau. Sau khi Nam Kinh không còn là kinh đô thứ 2, Nam Trực Lệ được chia làm tỉnh An Huy và tỉnh Giang Tô, còn Bắc Trực Lệ được đổi thành tỉnh Trực Lệ, khu quản hạt tương đương với Kinh Tân Ký (en) và Hà Nam. Năm 1648, vị trí Tổng đốc Tuyên Đại Sơn Tây bị bãi bỏ, triều đình lại cho thiết đặt vị trí tổng đốc tại 3 tỉnh Trực Lệ, Sơn Đông và Hà Nam, đóng tại phủ Đại Danh (nay là huyện Đại Danh thuộc tỉnh Hà Bắc).[1] Năm 1658, vị trí Trực Lệ Tổng đốc được đổi thành Trực Lệ Tuần phủ, quản lý tất cả sự vụ trong tỉnh Trực Lệ.[2]

Năm 1669, Trực Lệ Tuần phủ dời đến đóng tại Bảo Định. Đến năm 1713, chức Trực Lệ Tuần phủ được ban thêm hàm Tổng đốc, quyền hạn được mở rộng.[3] Năm 1724, Ung Chính Đế quyết định thăng Trực Lệ Tuần phủ Lý Duy Quân lên làm Tổng đốc,[4] có quyền quản hạt với tất cả các phủ Thuận Thiên, Bảo Định, Chính Định, Đại Danh, Thuận Đức, Quảng Bình, Thiên Tân, Hà Gian, Thừa Đức, Triều Dương, Tuyên Hóa, Vĩnh Bình, các châu Tuân Hóa, Dịch Châu, Triệu Châu, Ký Châu, Định Châu, còn có Khẩu Bắc và khu tự trị Mông Cổ.[2] Kể từ đây đến thời Thanh mạt, chế độ lấy Trực Lệ Tổng đốc quản hạt toàn tỉnh Trực Lệ vẫn tiếp tục được duy trì. Bảo Định, nơi được chọn làm thủ phủ của Trực Lệ, không chỉ đảm nhận các chức năng quản lý hành chính, thu thuế, xét xử tư pháp của tỉnh mà còn đảm nhận một số chức năng chính trị, văn hóa và giáo dục trải rộng từ thủ đô Bắc Kinh.[5] Năm 1763 dưới triều Càn Long, Trực Lệ Tổng đốc án theo lệ của Tứ Xuyên Tổng đốc mà quản hạt các sự vụ của chức tuần phủ.[6]

Người từng nhậm chức

sửa
# Nhiệm kỳ Tên Thời gian sống Thụy hiệu Kỳ tịch Chú Nguồn
Bắt đầu Kết thúc Phiên âm Chữ Hán Sinh Mất Phiên âm Chữ Hán Kỳ phân Kỳ
1 1660 1666 Vương Đăng Liên 王登聯 Không rõ 1666 Khác Mẫn 悫愍 Hán quân Tương Hồng kỳ [a] [7]
2 1666 1668 Cam Văn Hỗn 甘文焜 1632 1674 Trung Quả 忠果 Hán quân Chính Lam kỳ [b] [8]
3 1669 1680 Kim Thế Đức 金世德 Không rõ 1680 Thanh Huệ 清惠 Hán quân Chính Hoàng kỳ [c] [9]
4 1680 1682 Vu Thành Long 于成龍 1617 1684 Thanh Đoan 清端 Người Hán[d] [e] [10]
5 1682 1684 Cách Nhĩ Cổ Đức 格尔古德 1641 1684 Văn Thanh 文清 Mãn Châu Tương Lam kỳ [f] [11]
6 1984 1685 A Cáp Đạt 阿哈达 Mãn Châu [12]
7 1685 1686 Thôi Trừng 崔澄
8 1686 1690 Vu Thành Long 于成龍 1638 1700 Tương Cần 襄勤 Hán quân Tương Hoàng kỳ [g] [13]
9 1690 1695 Quách Thế Long 郭世隆 1645 1716 Hán quân Tương Hồng kỳ [h] [14]
10 1695 1698 Thẩm Triều Sính 沈朝聘 [15]
11 1698 1705 Lý Quang Địa 李光地 1642 1718 Văn Trinh 文贞 Người Hán [i] [16]
12 1705 1722 Triệu Hoành Tiếp 赵宏燮 1656 1722 Túc Mẫn 肃敏 [j] [17]
13 1722 1723 Triệu Chi Hoàn 赵之桓 [17]
14 1723 1724 Lý Duy Quân 李維鈞 [k] [4]

Tương quan

sửa

Dưới triều Khang Hi, đã có nhiều sự việc liên quan đến chức vụ này được ghi chép lại, trong đó có việc Tiểu Vu Thành Long 2 lần nắm giữ chức vụ. Năm 1686, Tiểu Vu Thành Long thay Thôi Trừng đảm nhiệm chức vụ Trực Lệ Tuần phủ, đến năm 1690 thì được thăng làm Tả đô Ngự sử của Đô sát viện kiêm Đô thống của Hán quân Tương Hồng kỳ. Năm 1698, khi Thẩm Triều Sính đang tại nhiệm thì có nạn đói xảy ra ở Sơn Đông, người dân phải đi xin ăn, một vị Tuần phủ là Lý Vĩ lại tấu rằng không nghe được tin tức. Khang Hi Đế đã cách chức Lý Vĩ, đồng thời lấy lý do tuổi già nhiều bệnh mà cho Thẩm Triều Sính về hưu, lại lệnh cho Tiểu Vu Thành Long lúc bấy giờ đang là Hà Đạo Tổng đốc kiêm quản việc của Trực Lệ Tuần phủ.[15]

Tính từ khi nha môn của Trực Lệ Tuần phủ được Khang Hi Đế chỉ định chuyển đến Bảo Định vào năm 1669, liên tiếp 3 quan viên nhậm chức này là Kim Thế Đức, Vu Thành Long và Cách Nhĩ Cổ Đức đều là những vị quan nổi tiếng công chính liêm minh.[18][11] Đến năm 1698, sau khi Tiểu Vu Thành Long kiêm nhiệm một thời gian ngắn, Lý Quang Địa cũng nhờ làm quan thanh liêm mà được bổ nhiệm làm Trực Lệ Tuần phủ.[19] Tuy nhiên, người kế nhiệm Lý Quang Địa là Triệu Hoành Tiếp lại phạm tội biển thủ tiền của ngân khố khi đang tại nhiệm. Sau khi ông qua đời, Khang Hi Đế đã bổ nhiệm con trai ông là Triệu Chi Hoàn, lúc bấy giờ đang nhậm chức Lang trung, thay quyền Trực Lệ Tuần phủ này để giải quyết tất cả những vấn đề mà Triệu Hoành Tiếp để lại, tiếp tục lo việc kinh doanh của cha và bù đắp cho sự thiếu hụt của ngân khố.[17]

Ghi chú

sửa
  1. ^ Vì tấu thỉnh triều đình chấm dứt quyển địa mà đắc tội Ngao Bái, bị Ngao Bái giả mạo chỉ dụ Hoàng đế xử tử vào năm 1666. Về sau được Khang Hi Đế xóa đi tội danh.
  2. ^ Có công trong việc bình định Loạn Tam phiên, sau vì cấp dưới phản bội mà bị bao vây. Ông từ chối đầu hàng mà tự sát vào năm 1674.
  3. ^ Bị bệnh nặng khi đang tại chức nên xin từ nhiệm, Khang Hi Đế đồng ý. Sau khi từ chức không lâu thì qua đời, được Khang Hi Đế xót thương và ban thụy.
  4. ^ Hán nhân, hay Dân nhân, là cách gọi của nhà Thanh đối với những người không thuộc Bát kỳ, trái ngược với Kỳ nhân là những người thuộc Bát kỳ.
  5. ^ Là một vị quan thanh liêm nổi tiếng của nhà Thanh, làm đến chức Tổng đốc Lưỡng Giang.
  6. ^ Họ Nữu Hỗ Lộc thị, là một vị quan nổi tiếng thanh chính liêm khiết, được xưng là "thiết diện", qua đời khi đang tại chức.
  7. ^ Vì cùng họ tên với vị quan nổi tiếng trước đó là Vu Thành Long mà thường được gọi là "Tiểu Vu Thành Long" để phân biệt. Khi Vu Thành Long nhậm chức Lưỡng Giang Tổng đốc đã đề cử Tiểu Vu Thành Long với Khang Hi Đế.
  8. ^ Hậu duệ của Quách Tử Nghi, từng nhập chức Tổng đốc của Mân Chiết và Lưỡng Quảng, làm quan đến Hình bộ Thượng thư.
  9. ^ Từng làm đến Văn Uyên các Đại học sĩ kiêm Lại bộ Thượng thư.
  10. ^ Con trai của Triệu Lương Đống, khi tại chức thì phạm tội tham ô.
  11. ^ Được cho là do Niên Canh Nghiêu tiến cử cho Ung Chính Đế. Sau khi được thăng từ Trực Lệ Tuần phủ lên Tổng đốc, ông chỉ tại chức một thời gian ngắn đã bị cách chức khi bị cáo buộc liên quan đến một số tội trạng của Niên Canh Nghiêu.

Tham khảo

sửa
  1. ^ Phương chí Bảo Định (12 tháng 11 năm 2020). “老保定的衙门——清朝时的保定直隶巡抚署”. The Paper (bằng tiếng Trung). Truy cập ngày 2 tháng 1 năm 2023.
  2. ^ a b Vương Quan Thao & Vương Kỳ (2017), tr. 17.
  3. ^ Ban biên soạn địa phương chí tỉnh Hà Bắc (1999), tr. 36.
  4. ^ a b Đông Giai Giang (1991), tr. 218.
  5. ^ Bành Tú Lương & Ngụy Chiêm Kiệt (2019), tr. 69.
  6. ^ Thư viện Quốc gia (2020), tr. 492.
  7. ^ Mạnh Chiêu Tín (2000), tr. 34.
  8. ^ Lư Hoa (2016), tr. 87.
  9. ^ Lê Nhân Khải (1993), tr. 8.
  10. ^ Chang & Chang (1998), tr. 249.
  11. ^ a b Mạnh Chiêu Tín (2001), tr. 271 & 364.
  12. ^ Sở nghiên cứu chỉnh lý cổ tịch pháp luật (2004), tr. 297.
  13. ^ Bách Hoa (2015), tr. 134.
  14. ^ Lương Cảnh Hòa (2016), tr. 81.
  15. ^ a b Quan Kế Đông (2018), tr. 221.
  16. ^ Trang Khai Ca (2018), tr. 242.
  17. ^ a b c Quản Học Thành (1998), tr. 6896.
  18. ^ Lưu Đức Hồng (1997), tr. 135.
  19. ^ Hội đồng biên soạn nhà Thanh (1731), Quyển 191

Nguồn

sửa

Xem thêm

sửa
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Trực_Lệ_Tuần_phủ&oldid=69800625”