Quốc gia nội lục (tiếng Anh: landlocked country) là 1 quốc gia có chủ quyền hoàn toàn bị bao bọc bởi 1 vùng lãnh thổ, hoặc chỉ có đường bờ biển trải trên 1 lòng chảo nội lục [1][2][3][4]. Tính đến năm 2018, trên thế giới có tổng cộng 49 quốc gia nội lục, trong đó có 5 nước được công nhận hạn chế. Chỉ BoliviaParaguay thuộc Nam Mỹ là 2 quốc gia nội lục không thuộc lục địa Á-Âu-Phi (Cựu Thế giới).

Các quốc gia nội lục theo The World Factbook. Màu đỏ chỉ quốc gia nội lục bị bao bọc bởi các quốc gia nội lục (Các quốc gia nội lục "kép"). Màu xanh chỉ các quốc gia bị bao bọc hoàn toàn trong một quốc gia khác.

Gần như trên tất cả các lục địa có nhiều hơn 1 quốc gia, chỉ duy nhất lục địa Bắc Mỹchâu Đại Dương là không có quốc gia nội lục.

Ngược lại với những quốc gia nội lục là những quốc đảo, khi những nước này được bao quanh bởi biển.

Lịch sử và tầm quan trọng

sửa

Vị trí không giáp biển đã đem lại bất lợi cho các quốc gia trong việc tiếp cận giao thương bằng đường biển với thế giới, từ đó kìm hãm sự phát triển kinh tế quốc gia. Vì tầm quan trọng của giao thương đường biển, nhiều quốc gia đã nỗ lực để tìm nhiều biện pháp khác nhau để duy trì hoặc khai thông đường ra biển:

Đánh mất sự tiếp cận với biển thường là 1 bất hạnh lớn cho quốc gia:

Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển hiện nay cho các quốc gia nội lục có quyền tiếp cận biển mà không phải trả thuế lưu thông thông qua quốc gia quá cảnh. Liên Hợp Quốc có chương trình hỗ trợ các quốc gia đang phát triển không tiếp giáp biển[5] và người chịu trách nhiệm hiện tại của chương trình này là Anwarul Karim Chowdhury.

Một số quốc gia có thể có đường bờ biển dài, nhưng phần lớn trong số đó khó hay không có nhiều lợi ích trong giao thôngthương mại. Chẳng hạn, trong lịch sử sơ kỳ của Nga, các hải cảng duy nhất của Nga nằm ven Bắc Băng Dương và chúng bị đóng băng trong phần lớn thời gian của năm. Giành quyền kiểm soát các hải cảng vùng nước ấm là động cơ thúc đẩy chính để Nga mở rộng về phía biển Baltic, Biển ĐenThái Bình Dương. Ngược lại, một vài quốc gia nội lục lại có thể nối thông ra biển nhờ các con sông lớn thuận tiện cho giao thông thủy. Chẳng hạn, Paraguay (và Bolivia ở mức độ nhỏ hơn) có đường thông ra biển nhờ các sông ParaguayParaná.

Một vài quốc gia có đường bờ biển trên các biển nội địa, chẳng hạn biển Caspibiển Aral. Do các biển này đôi khi được coi là các hồ lớn và do chúng không cho phép tiếp cận thương mại bằng đường biển nên các quốc gia như Kazakhstan vẫn được coi là quốc gia nội lục. (Tuy nhiên, biển Caspi nối với Biển Đen thông qua kênh Volga-Đông nối hai sông VolgaĐông).

Danh sách các quốc gia nội lục

sửa
Quốc gia Diện tích (km²) Dân số
  Afghanistan 647.500 29.117.000
  Andorra 468 84.082
  Armenia 29.743 3.254.300
  Áo 83.871 8.396.760
  Azerbaijan [a] 86.600 8.997.400
  Belarus 207.600 9.484.300
  Bhutan 38.394 691.141
  Bolivia 1.098.581 10.907.778
  Botswana 582.000 1.990.876
  Burkina Faso 274.222 15.746.232
  Burundi 27.834 8.988.091
  Cộng hòa Trung Phi 622.984 4.422.000
  Chad 1.284.000 10.329.208
  Cộng hòa Séc 78.867 10 674 947
  Ethiopia 1.104.300 119.352.119
  Hungary 93.028 10.005.000
  Kazakhstan[a][b] 2.724.900 16.372.000
  Kosovo[c] 10.908 1.804.838
  Kyrgyzstan 199.951 5.482.000
  Lào 236.800 6.320.000
  Lesotho[d] 30.355 2.067.000
  Liechtenstein 160 35.789
  Luxembourg 2.586 502.202
  Malawi 118.484 15.028.757
  Mali 1.240.192 14.517.176
  Moldova 33.846 3.567.500
  Mông Cổ 1.564.100 2.736.800
    Nepal 147.181 29.331.000
  Niger 1.267.000 15.306.252
  Bắc Macedonia 25.713 2.114.550
  Paraguay 406.752 6.349.000
  Rwanda 26.338 10.746.311
  San Marino[d] 61 31.716
  Serbia 88.361 7.306.677
  Slovakia 49.035 5.429.763
  Nam Ossetia[c] 3.900 72.000
  Nam Sudan 619.745 8.260.490
  Eswatini 17.364 1.185.000
  Thụy Sĩ 41.284 7.785.600
  Tajikistan 143.100 7.349.145
  Transnistria[c] 4.163 537.000
  Turkmenistan[a] 488.100 5.110.000
  Uganda 241.038 32.369.558
  Uzbekistan[b] 447.400 27.606.007
   Thành Vatican[d] 0,44 826
  Zambia 752.612 12.935.000
  Zimbabwe 390.757 12.521.000
Tổng 16.963.624 470.639.181
Tỷ lệ phần trăm của thế giới 11,4% 6,9%
a Giáp với biển Caspi
b Giáp với biển Aral
c Còn tranh cãi với sự công nhận của một số quốc gia
d Hoàn toàn nằm bên trong một quốc gia

Các quốc gia này có thể được nhóm theo các nhóm cận kề theo khu vực như sau (có biên giới giáp với cả quốc gia có giáp biển và quốc gia không giáp biển):

Một vài quốc gia nội lục dạng 'đơn lẻ' (chúng có biên giới với các quốc gia khác mà tất cả quốc gia đó đều giáp biển):

Vào thời điểm năm 2009, nếu Armenia, AzerbaijanNam Ossetia được coi là thuộc châu Âu thì châu Âu có nhiều quốc gia nội lục nhất, với số lượng là 18. Kazakhstan đôi khi cũng được coi là quốc gia liên châu lục, vì thế nếu nó được tính là thuộc châu Âu thì số lượng các quốc gia nội lục tại châu lục này là 19. Nếu bốn quốc gia này được tính là thuộc châu Á thì châu Phi cùng châu Âu là các châu lục có nhiều quốc gia nội lục nhất, với số lượng đều là 15. Phụ thuộc vào quan điểm xem xét bốn quốc gia kể trên, châu Á có 9 tới 13 quốc gia nội lục, trong khi Nam Mỹ chỉ có 2. Bắc Mỹchâu Đại Dương là các lục địa duy nhất không có quốc gia nội lục nào. Châu Đại Dương cũng đáng chú ý vì là châu lục trong đó các quốc gia gần như không có biên giới đường bộ (chỉ có duy nhất một quốc gia của châu Đại Dương là Papua New Guinea là có đường biên giới với phía đông của Indonesia thuộc châu Á, tất cả các quốc gia khác của châu Đại Dương đều là Quốc đảo).

Chia theo châu lục, các quốc gia nội lục có thể được nhóm thành:

Các quốc gia nội lục "kép"

sửa

Một quốc gia nội lục được bao quanh bằng các quốc gia nội lục khác có thể được gọi là quốc gia "nội lục kép". Người dân từ quốc gia như vậy phải vượt qua ít nhất là hai đường biên giới quốc gia để ra tới bờ biển.

Hiện tại, có 2 quốc gia như vậy trên thế giới:

Uzbekistan có đường biên giới với TurkmenistanKazakhstan tuy là các quốc gia nội lục nhưng từ biển Caspi thì tàu thủy có thể đi tới biển Azov qua kênh Volga-Đông và vì thế mà có thể tới Biển ĐenĐịa Trung Hải cũng như các đại dương.

Không có quốc gia nào là quốc gia nội lục "kép" từ thống nhất Đức năm 1871 cho tới khi kết thúc Thế Chiến I. Điều này là do khi đó Uzbekistan là một phần của đế quốc Nga trong khi Liechtenstein có biên giới với đế quốc Áo-Hung, là quốc gia có đường bờ biển với biển Adriatic cho tới tận năm 1918. Điều tương tự cũng diễn ra từ năm 1938 cho tới khi kết thúc Thế Chiến II do Đức Quốc Xã đã sáp nhập cả Áo còn Uzbekistan thuộc Liên Xô.

Được bao quanh bởi một quốc gia

sửa

Chỉ có ba quốc gia trên thế giới được bao quanh bởi một quốc gia – nó nằm hoàn toàn trong lãnh thổ của một quốc gia. Những quốc gia như vậy được gọi là một vùng đất.

Ba quốc gia đó là:

Vị thế của biển nội lục Caspi

sửa

Hiện nay đã có một vài cá nhân và tổ chức kêu gọi Liên Hợp Quốc sửa đổi lại luật biển và xem biển Caspi là một vùng biển liên kết với đại dương thực sự chứ không nên coi là biển nội lục vì biển Caspi không hề bị cô lập hoàn toàn mà nó vẫn thông ra được với biển Đen thông qua kênh Vonga-Đông nối liền giữa hai con sông Vonga và sông Đông. Nếu biển Caspi được coi là một vùng biển thực sự chứ không phải một hồ nước lớn nằm trong châu lục thì các quốc gia xung quanh biển Caspi là Azerbaijan, TurkmenistanKazakhstan sẽ không còn được coi là những quốc gia nội lục nữa, còn Uzbekistan sẽ không còn bị coi là một quốc gia nội lục "kép".

Các quốc gia gần như không giáp biển

sửa

Các quốc gia sau đây gần như không giáp biển vì đường bờ biển tương đối ngắn:

Ghi chú

sửa
  1. ^ “Definition of landlocked”. Merriam-Webster Online Dictionary. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2007.
  2. ^ “Landlocked”. Webster's 1913 Dictionary. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2007. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2007.
  3. ^ “Landlocked definition”. MSN Encarta Dictionary. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 11 năm 2007. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2007. Đã bỏ qua tham số không rõ |= (trợ giúp)
  4. ^ “AskOxford”. Compact Oxford English Dictionary. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2007.
  5. ^ Báo cáo của Liên hiệp quốc
  6. ^ a b c d e Được coi là thuộc châu Á về mặt địa lý.
  7. ^ a b c d Được coi là thuộc châu Âu về mặt văn hóa-xã hội và chính trị.
  8. ^ Đôi khi được coi thuộc châu Âu do địa vị quốc gia liên châu lục.
  9. ^ Liechtenstein Lưu trữ 2010-07-10 tại Wayback Machine tại CIA: The World FactBook.
  10. ^ Uzbekistan Lưu trữ 2020-04-30 tại Wayback Machine tại CIA: The World FactBook.