Tiktaalik
Tiktaalik /tɪkˈtɑːl[invalid input: 'ɨ']k/ là một chi cá vây thùy tuyệt chủng sống vào cuối kỷ Devon, khoảng 360 Mya (triệu năm trước), với nhiều đặc điểm giống tetrapoda (động vật bốn chân).[1] Tiktaalik có thể là biểu trưng của sự chuyển tiếp giữa cá và lưỡng cư. Nó là ví dụ của nhiều dòng cá vây thùy cổ đại đã phát triển thích nghi với môi trường nước nông nghèo oxy đương thời, giúp chúng tiến hóa thành tetrapoda.[2] Nó và các họ hàng có thể là tổ tiên của tất cả động vật trên cạn: lưỡng cư, bò sát, chim, và động vật có vú.[3] Hóa thạch bảo quản tốt đầu tiên của Tiktaalik được tìm thấy năm 2004 trên đảo Ellesmere tại Nunavut, Canada.
| Tiktaalik | |
|---|---|
| Thời điểm hóa thạch: Devon muộn, | |
 Tiktaalik tại bảo tàng Field, Chicago. | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Animalia |
| Ngành (phylum) | Chordata |
| Phân ngành (subphylum) | Vertebrata |
| Lớp (class) | Sarcopterygii |
| Phân lớp (subclass) | Tetrapodomorpha |
| Bộ (ordo) | Elpistostegalia |
| Chi (genus) | Tiktaalik Daeschler, Shubin & Jenkins, 2006 |
| Loài (species) | T. roseae |
| Danh pháp hai phần | |
| Tiktaalik roseae Daeschler, Shubin & Jenkins, 2006 | |
Từ nguyên (tên gọi)
sửaTiktaalik là một từ tiếng Inuktitut có nghĩa "cá tuyết sông", một loài cá nước ngọt có họ hàng với cá tuyết thực sự.[4] Chi "cá bốn chân" này có được tên này nhờ những bô lão Inuit tại vùng Nunavut Canada, nơi hóa thạch được phát hiện.[5] Với một cái nhìn chi tiết vào bộ xương của Tiktaalik roseae, ngày 16 tháng 10 năm 2008, trong một số báo Nature,[6] các nhà nghiên cứu đã cho thấy cách Tiktaalik có được một cấu trúc cho phép nó nâng đỡ chính mình trên đất cứng và thở trực tiếp không khí. Đây là những bước quan trọng trung gian trong việc chuyển đổi thích nghi với cuộc sống trên cạn của những tổ tiên xa của chúng ta.[7]
Chú thích
sửa- ^ Edward B. Daeschler, Neil H. Shubin and Farish A. Jenkins, Jr (ngày 6 tháng 4 năm 2006). “A Devonian tetrapod-like fish and the evolution of the tetrapod body plan”. Nature. 440 (7085): 757–763. doi:10.1038/nature04639. PMID 16598249.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
- ^ Jennifer A. Clack, Scientific American, Getting a Leg Up on Land Nov. 21, 2005.
- ^ Shubin, Neil (2008). Your Inner Fish: A Journey into the 3.5-Billion-Year History of the Human Body. New York: University of Chicago Press. ISBN 9780375424472.
- ^ Nunavut Living Dictionary. Entry for tiktaalik[liên kết hỏng]
- ^ Spotts, Peter (ngày 6 tháng 4 năm 2006). “Fossil fills gap in move from sea to land”. The Christian Science Monitor. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2006.
- ^ Jason P. Downs, Edward B. Daeschler, Farish A. Jenkins & Neil H. Shubin (ngày 16 tháng 10 năm 2008). “The cranial endoskeleton of Tiktaalik roseae”. Nature. 455 (7215): 925–929. doi:10.1038/nature07189. PMID 18923515.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
- ^ "Fishapod" Reveals Origins of Head and Neck Structures of First Land Animals Newswise, Retrieved on ngày 15 tháng 10 năm 2008.
Tham khảo
sửa
- University of Chicago website dedicated to the discovery Lưu trữ 2011-11-12 tại Wayback Machine
- Interview with Neil Shubin on The Inoculated Mind, ngày 12 tháng 2 năm 2008.
- Interview with Neil Shubin on Tech Nation where he discusses the discovery of the Tiktaalik, ngày 14 tháng 2 năm 2008.
- Lecture (presentation) by Neil Shubin about the discovery of Tiktaalik trên YouTube
- Fishapod stars in music video Lưu trữ 2011-06-05 tại Wayback Machine, YouTube. Truy cập on ngày 27 tháng 12 năm 2008.
- Finding Tiktaalik: Interview with Neil Shubin, Royal Institution video, February 2013