Thiết mạo tử vương

Thiết mạo tử vương (tiếng Trung: 铁帽子王) là tên gọi những Vương tước thế tập thời nhà Thanh trong lịch sử Trung Quốc.

Di Thân vương Phổ Tịnh - vị "Thiết mạo tử vương" thuộc dòng dõi Hòa Thạc Di Hiền Thân vương Dận Tường.

Thông thường các Vương gia truyền tước lại cho con trai mình, nhưng sẽ bị giáng xuống một cấp; chỉ có các Thiết mạo tử vương là được giữ nguyên tước vị khi truyền lại cho con. Trong lịch sử nhà Thanh, tổng cộng có 12 vị Thiết mạo tử vương.

Khái lược

Sau khi nhà Thanh được thành lập, một hệ thống các tước vị được ban ra, trong đó các tước vị của Hoàng tộc được hợp nhất thành một bộ phận gồm 14 cấp bậc (xem chi tiết Quý tộc nhà Thanh), trong đó Hòa Thạc Thân vương (和碩親王) là tước vị cao nhất, đứng đầu 14 tước vị.

Nhà Thanh phong tước chia làm hai loại: một loại là nhờ lập công trong chiến trận, gọi là Công phong (功封); loại kia là phong cho các con cháu Hoàng tộc trong tình huống bình thường, gọi là Ân phong (恩封). Phương thức tập tước cũng được chia làm hai loại: một là "Thừa tập đệ giáng" (世袭递降), với loại thừa tập này thì con cả thừa tước của cha nhưng giáng xuống một cấp, loại kia là "Thế tập võng thế" (世襲罔替), tức giữ nguyên tước hiệu mà truyền đi mãi mãi.

Với loại "Thế tập đệ giáng", đây là chính sách thường áp dụng nhất của nhà Thanh dành cho thành viên hoàng tộc, tức các Tông Thất. Nhưng việc giáng tước qua các đời cũng có giới hạn nhất định, cụ thể:

• Từ Hoà Thạc Thân vương giáng xuống thành Phụng ân Trấn quốc công (奉恩镇國公), sẽ giữ nguyên vĩnh viễn;
• Từ Đa La Quận vương giáng xuống thành Phụng ân Phụ quốc công (奉恩辅國公), sẽ giữ nguyên vĩnh viễn;
• Còn nếu bị giáng xuống dưới Bất nhập Bát phân Trấn quốc công (不入八分镇國公), tước vị đến mức cuối cùng Phụng ân Tướng quân (奉恩將軍), truyền tiếp 3 đời là sẽ biến mất vĩnh viễn;

Khi dòng dõi một Vương gia không còn con trai nối dõi, Hoàng đế sẽ chỉ định một người nam khác trong Hoàng tộc thừa tự.

Trường hợp triều đình cho phép con cháu khi thừa tập được giữ nguyên tước vị của cha ông mình đã được ban, không thay đổi qua các đời, đó gọi là "Thế tập võng thế" và điều này chỉ thường áp dụng cho những hoàng tộc có quân công hiển hách. Nhà Thanh có 12 tước vị hàng Vương (bao gồm Thân vương và Quận vương) được truyền tước cho con cháu mà không bị giáng cấp, họ được gọi là 「Thiết mạo tử vương」. Trong số 12 Vương gia này có 8 vị được phong vào thời kì sơ lập của nhà Thanh do lập được chiến công, 4 vị còn lại được phong vào thời kì sau do đấu tranh chính trị giành được sự sủng ái của Hoàng đế mà được thụ phong.

Thiết mạo tử vương

Sơ kì

Có 8 Thiết mạo tử vương được công phong vào thời sơ kì của nhà Thanh.

• Sáu vị Hòa Thạc Thân vương:

1. Hoà Thạc Lễ Thân vương (和硕禮親王): Đại Thiện, con trai thứ 2 của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Năm 1648 cải thành Hòa Thạc Tốn Thân vương (和碩巽親王). Năm 1659 cải thành Hòa Thạc Khang Thân vương (和碩康親王). Năm 1778 phục lại hào vị Hòa Thạc Lễ Thân vương.
2. Hoà Thạc Trịnh Thân vương (和硕鄭親王): Tế Nhĩ Cáp Lãng, con trai thứ 6 của Thư Nhĩ Cáp Tề (em trai của Nỗ Nhĩ Cáp Xích). Năm 1657 cải thành Hòa Thạc Giản Thân vương (和碩簡親王). Năm 1778 phục lại hào vị Hòa Thạc Trịnh Thân vương.
3. Hoà Thạc Duệ Thân vương (和硕睿親王)：Đa Nhĩ Cổn, con trai thứ 14 của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Năm 1651 bị tước phong. Năm 1778 được phục hiệu, con cháu được quyền thế tập tước vị.
4. Hoà Thạc Dự Thân vương (和硕豫親王): Đa Đạc, con trai thứ 15 của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Năm 1652 cải thành Hòa Thạc Tín Thân vương (和碩信親王), Đa La Tín Quận vương (多羅信郡王). Năm 1778 phục lại hào vị Hòa Thạc Dự Thân vương.
5. Hoà Thạc Túc Thân vương (和硕肃親王): Hào Cách, con trai trưởng của Hoàng Thái Cực và là cháu nội của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Năm 1651 cải thành Hòa Thạc Hiển Thân vương (和碩顯親王). Năm 1778 phục lại hào vị Hòa Thạc Túc Thân vương.
6. Hoà Thạc Thừa Trạch Thân vương (和硕承泽親王): Thạc Tắc, con trai thứ 5 của Hoàng Thái Cực và là cháu nội của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Năm 1655 cải thành Hoà Thạc Trang Thân vương (和硕庄親王).

• Hai vị Đa La Quận vương:

1. Đa La Khắc Cần Quận vương (多罗克勤郡王): Nhạc Thác, con trai trưởng của Đại Thiện (con trai thứ hai của Nỗ Nhĩ Cáp Xích). Năm 1638 cải thành Đa La Diễn Hi Quận vương (多羅衍僖郡王). Năm 1646 cải thành Đa La Bình Quận vương (多羅平郡王). Năm 1778 phục lại hào vị Đa La Khắc Cần Quận vương.
2. Đa La Thuận Thừa Quận vương (多罗顺承郡王): Lặc Khắc Đức Hồn, con trai thứ 2 của Dĩnh Nghị Thân vương Tát Cáp Lân (con trai thứ ba của Đại Thiện).

Trung và hậu kì

Có 4 Thiết mạo tử vương được ân phong, tất cả đều là Hoà Thạc Thân vương:

1. Hoà Thạc Di Thân vương (和硕怡親王): Dận Tường, con trai thứ 13 của Khang Hi Đế.
2. Hoà Thạc Cung Thân vương (和硕恭親王): Dịch Hân, con trai thứ 6 của Đạo Quang Đế.
3. Hoà Thạc Thuần Thân vương (和硕醇親王): Dịch Hoàn, con trai thứ 7 của Đạo Quang Đế.
4. Hoà Thạc Khánh Thân vương (和碩慶親王): Dịch Khuông, con trai trưởng của Miên Tính - hậu duệ của Khánh Hy Thân vương Vĩnh Lân.

Xem thêm

• Quý tộc nhà Thanh
• Ái Tân Giác La
• Nhà Thanh

Tham khảo

• Phan Mậu Đồng (ngày 17 tháng 6 năm 2008). “Hồ sơ 12 vị Thiết mạo tử vương triều Thanh”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 5 năm 2010. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2008.

Thế phả quân chủ nhà Thanh

Thiết mạo tử vương đời thứ nhất   Quân chủ nhà Thanh quá kế Thanh Thủy Tổ Bố Khố Lý Ung Thuận Phạm Sát Thanh Triệu Tổ Mạnh Đặc Mục Sung Thiện Thỏa La Tích Bảo Tề Thiên Cổ Thanh Hưng Tổ Phúc Mãn Thanh Cảnh Tổ Giác Xương An ?–1583 Thanh Hiển Tổ Tháp Khắc Thế ?–1583 Thanh Thái Tổ Nỗ Nhĩ Cáp Xích 1559–1616–1626 Trang Thân vương Thư Nhĩ Cáp Tề 1564–1611 Lễ Thân vương Đại Thiện 1583–1648 Thanh Thái Tông Hoàng Thái Cực 1592–1626–1643 Duệ Thân vương Đa Nhĩ Cổn 1612–1650 Dự Thân vương Đa Đạc 1614–1649 Trịnh Thân vương Tế Nhĩ Cáp Lãng 1599–1655 Khắc Cần Quận vương Nhạc Thác 1599–1639 Dĩnh Thân vương Tát Cáp Lân 1604–1636 Túc Thân vương Hào Cách 1609–1647 Trang Thân vương Thạc Tắc 1627–1654 Thanh Thế Tổ Phúc Lâm 1638–1643–1661 Thuận Thừa Quận vương Lặc Khắc Đức Hồn 1619–1652 Thanh Thánh Tổ Huyền Diệp 1654–1661–1722 Thanh Thế Tông Dận Chân 1678–1723–1735 Di Thân vương Dận Tường 1686–1730 Thanh Cao Tông Hoằng Lịch 1711–1735–1796 Thanh Nhân Tông Ngung Diễm 1760–1796–1820 Khánh Hi Thân vương Vĩnh Lân 1766–1820 Thanh Tuyên Tông Mân Ninh 1782–1820–1850 Đôn Thân vương Miên Khải 1795–1838 Thụy Thân vương Miên Hân 1805–1828 Bối tử Miên Đễ 1811–1849 Bất nhập bát phân Phụ quốc công Miên Tính 1814–1879 Thanh Văn Tông Dịch Trữ 1831–1850–1861 Cung Thân vương Dịch Hân 1833–1898 Thuần Thân vương Dịch Hoàn 1840–1891 Đôn Thân vương Dịch Thông 1831–1889 Thụy Quận vương Dịch Chí 1827–1850 Khánh Thân vương Dịch Khuông 1838–1917 Thanh Mục Tông Tái Thuần 1856–1861–1875 Thanh Đức Tông Tái Điềm 1871–1875–1908 Thuần Thân vương Tải Phong 1883–1951 Đoan Quận vương Tái Y 1856–1922 Thanh Cung Tông Phổ Nghi 1906–1908–1912–1967 Phổ Tuấn 1885–1942