Thổ Hoàng

Xem các nghĩa khác tại thổ hoàng (màu sắc) và Thổ hoàng - hoàng đế của đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ

Làng Thổ Hoàng nằm ở trung tâm thị trấn huyện lỵ Ân Thi, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên là một trong mười hai làng có truyền thống khoa cử bậc nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam (đứng đầu danh sách đó là làng Mộ Trạch (Hải Dương) với 36 Tiến sĩ)¹.

Lịch sử

Xưa kia làng Thổ Hoàng bao gồm bảy xóm quây quần theo điển tích "Thất tinh quần tụ" ². Đó là: Xóm Dường, Đình, Dộc, Cạo, Đá, Chùa, Lươn, và xóm Mụ. Tương truyền nhiều nho sinh các nơi đã từng đến dừng chân ở Thổ Hoàng để củng cố kiến thức trước khi đỗ đạt ở những khoá thi Hương, thi Hội như: Tiến sĩ Nguyễn Lệ ở Bình Hồ, Tiến sĩ Lê Trọng Thứ ở Duyên Hà (cha của nhà bác học Lê Quý Đôn). Sau khi đỗ đạt, mến cảnh, mến người vùng đất này, cụ Lê Trọng Thứ đã cho con trai mình là Lê Quý Thái, em ruột nhà bác học Lê Quý Đôn về Thổ Hoàng sinh cơ lập nghiệp và lập ra xóm Vườn Hồng, là xóm thứ tám của làng Thổ Hoàng. Cụ Lê Quý Thái cũng là cụ tổ của dòng họ Lê Quý ở đây³

Thành hoàng làng

Thành hoàng làng Thổ Hoàng là cụ Bùi Công Hộ, một tướng của Dạ Trạch vương Triệu Quang Phục đã có công lao trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Lương. Hiện nay làng còn giữ được bảy đạo sắc phong của các Triều đại nhà Lê, nhà Nguyễn và một bài thơ ca ngợi thần của Tiến sĩ Nguyễn Trung Ngạn (thời nhà Trần). Nguyên văn bài thơ ấy như sau: "Độc mộc phù Vương dị; Thiên kim mãi chúa nam; Nhất xoang trung dữ nghĩa; Cổ hậu trọng như san"

Danh sách tiến sĩ

Hiện nay còn có nhiều quan niệm chưa thống nhất về số lượng tiến sĩ của làng Thổ Hoàng. Dưới đây là tên các vị đại khoa có tên ở văn miếu Xích Đằng, Hưng Yên. Trong đó họ Hoàng có nhiều nhất với 5 vị:

Nguyễn Trung Ngạn, đỗ Hoàng giáp năm 1304
Cáp Phùng, đỗ Tiến sĩ năm 1463
Nguyễn Văn Bính, đỗ Tiến sĩ năm 1505
Nguyễn Chấn Chi, đỗ Hoàng giáp năm 1518
Vũ Đàn, đỗ Tiến sĩ năm 1526
Hoàng Tuân, đỗ Bảng nhãn năm 1553
Nguyễn Đức Trân, đỗ Tiến sĩ năm 1562
Hoàng Chân Nam, đỗ Tiến sĩ năm 1571
Hoàng Công Sân, đỗ Tiến sĩ năm 1670
Hoàng Công Bảo, đỗ Tiến sĩ năm 1710
Vũ Công Thắng, đỗ Tiến sĩ năm 1867
Vũ Trác Oánh, đỗ Tiến sĩ năm 1556
Hoàng Bình Chính, đỗ Tiến sĩ năm 1775

Chú thích

Tham khảo

Chú giải 1: Nguyễn Văn Thái, Nơi có mười vị đỗ đại khoa, Tạp chí Thông tin khuyến học, số 4 năm 2003, trang 4.
Chú giải 2: Nguyễn Văn Thái, Nơi có mười vị đỗ đại khoa, Tạp chí Thông tin khuyến học, số 4 năm 2003, trang 26.
Chú giải 3: Đình làng Khả Duy và Chi trưởng Lưu trữ 2010-09-04 tại Wayback Machine