Tư Mã (họ)

Đối với chức quan phong kiến, xem Tư Mã (chức quan).

Tư Mã (chữ Hán: 司馬, Bính âm: Sima, Wade-Giles: Ssu-ma) là một họ của người Trung Quốc. Họ này là một trong 60 họ kép (gồm hai chữ) trong danh sách Bách gia tính.

Tư Mã
họ Tư Mã viết bằng chữ Hán
Tiếng Trung
Chữ Hán	司馬
Trung Quốc đại lụcbính âm	Sima
Đài LoanWade–Giles	Ssu-ma

Nguồn gốc

Họ Tư Mã (司馬) có nguồn gốc cách đây khoảng hơn 2.700 năm. Thời Chu Tuyên Vương, Trình Bá Hưu Phụ (程伯休甫), hậu duệ của Trùng Lê (重黎), giữ chức Tư Mã, phụ trách quân đội quốc gia, hỗ trợ chính sự và bảo vệ đất nước, nắm giữ quyền lực to lớn. Trình Bá Hưu Phụ đã lập công lớn trong việc dẹp yên nước Từ, và được vua nhà Chu cho phép lấy chức quan làm họ. Từ đó, họ Tư Mã được hình thành.

Con cháu của Trình Bá Hưu Phụ, một phần theo thông lệ “lấy chức quan làm họ” nên mang họ Tư Mã; một phần khác “lấy quốc làm họ” theo cách truyền thống và mang họ Trình. Vì vậy, họ Tư Mã xuất phát từ họ Trình, và cả hai đều có chung tổ tiên. Hậu duệ của họ Tư Mã tôn Trình Bá Hưu Phụ làm thuỷ tổ của dòng họ.

Phát triển dòng họ

Họ Tư Mã ở Hà Nội (khu vực tại Trung Quốc cổ đại) đã lập ra hai triều đại trong lịch sử Trung Quốc là Tây Tấn và Đông Tấn, kéo dài qua 15 vị hoàng đế trong 156 năm, từ đó mở rộng ảnh hưởng của dòng họ Tư Mã. Tuy nhiên, do quyền lực hoàng gia của họ Tư Mã trong triều đại nhà Tấn dần suy yếu, các quý tộc mang họ Tư Mã lo sợ bị bức hại, nhiều người đã đổi sang họ khác.

Sau khi triều Đông Tấn sụp đổ, dòng họ Tư Mã bước vào giai đoạn phát triển ổn định. Theo quy luật lịch sử, các dòng họ kép thường được rút gọn thành họ đơn, nên họ Tư Mã được chuyển đổi thành nhiều họ khác như Tư (司), Mã (马), Đồng (同), Đồng (仝), Phùng (冯), Trình (程), v.v. Tuy nhiên, vẫn có một số nhánh giữ nguyên họ kép Tư Mã.

Người Trung Quốc họ Tư Mã nổi tiếng

• Tư Mã Nhương Thư, nhà quân sự thời Chiến Quốc
• Tư Mã Hân, tướng nước Tần thời Chiến Quốc
• Tư Mã Cận, tướng nước Tần thời Chiến Quốc
• Tư Mã Thác, tướng Tần thời Chiến Quốc
• Tư Mã Thượng, tướng nước Triệu thời Chiến Quốc
• Tư Mã Ngang, tướng Triệu thời Hán Sở
• Tư Mã Thiên, sử gia thời Tây Hán
• Tư Mã Tương Như, nhà văn thời Tây Hán
• Ba cha con Tư Mã Ý, Tư Mã Sư, Tư Mã Chiêu, đại thần nhà Ngụy thời Tam Quốc
• Các vua nhà Tấn bắt đầu từ Tư Mã Viêm (con của Tư Mã Chiêu)
• Tư Mã Trinh, sử gia thời Đường
• Tư Mã Quang, Thừa tướng thời nhà Tống, sử gia, tác giả Tư trị thông giám

Xem thêm

• Họ phức người Hoa