Sống mãi với thủ đô

tiểu thuyết của Nguyễn Huy Tưởng

Sống mãi với thủ đô là nhan đề một tiểu thuyết của tác giả Nguyễn Huy Tưởng, xuất phẩm năm 1961 tại Hà Nội[1].

Sống mãi với thủ đô
Bìa ấn bản của NXB Văn học
Thông tin sách
Tác giảNguyễn Huy Tưởng
Quốc gia Việt Nam dân quốc
Ngôn ngữViệt ngữ
Pháp ngữ
Chủ đềChính luận
Thể loạiChiến sự
Nhà xuất bảnNhà xuất bản Văn Học
Nhà xuất bản Kim Đồng
Ngày phát hành1961
1996
Số trang50

Lịch sử

sửa

Năm 1954, trong bối cảnh hòa bình tái lập, văn sĩ Nguyễn Huy Tưởng theo đoàn quân kháng chiến trở về Hà Nội. Ông bắt đầu đề xuất một áng văn về thủ đô những ngày đầu kháng chiến nhằm tưởng niệm chiến kiện trường kì vừa qua, cũng là tri ơn những người con Hà Nội đã hiến thân cho một lí tưởng cao đẹp - mà nhiều người trong đó là bằng hữu thân thiết của tác gia Nguyễn Huy Tưởng. Thiên truyện này là tập đầu trong bộ ba tiểu thuyết về chiến kiện kháng Pháp.

'Sống mãi với thủ đô' vẽ nên toàn cảnh Hà Nội trong những ngày sửa soạn chiến tranh. Trong nhật ký ngày 22/7/56, Nguyễn Huy Tưởng cho biết, ông dự tính viết một cuốn tiểu thuyết về cuộc kháng chiến, chia làm ba giai đoạn: Từ chiến đấu Liên khu I đến Việt Bắc 47. Từ Việt Bắc 47 đến Biên giới, và từ Biên giới đến Điện Biên Phủ. Nhưng ông mới chỉ viết được cuốn đầu tiên thì mất.

— Thụy Khuê Vũ Thị Tuệ, Nguyễn Huy Tưởng, một quan niệm về lòng yêu nước, Hợp Lưu số 46, tháng 4-5 năm 1999

Trong phác thảo sơ khai, ông Nguyễn Huy Tưởng tạm đặt nhan đề Hà Nội liên khu Một hoặc Sống chết với thủ đô, bối cảnh dự định là khu vực Hà Nội những ngày trước và sau sự kiện 19 tháng 12 năm 1946 - thời điểm Hồ chủ tịch ban bố hiệu triệu Toàn quốc kháng chiến. Nguyên mẫu nhân vật chính là những con người bình thường từng sống qua giai đoạn đó, tuy không giữ trọng trách gì nhưng chung niềm đau đáu về sự sinh tồn Hà Nội - nơi chứng kiến cuộc đời họ từ ấu thơ tới trưởng thành, vừa linh thiêng hào hoa vừa bê tha trụy lạc, vừa lãng mạn hùng vĩ vừa huyên náo bần tiện. Nghĩa là, sự hiến thân tranh đấu được coi như nghĩa vụ cao cả để giữ lấy thủ đô và phẩm giá con người. Vậy, Hà Nội coi như tượng trưng cho nhân phẩm và lẽ sống công chính của những con người đã xưng Việt Nam, Hà Nội vùng đứng lên để quốc gia Việt Nam không phải chịu kiếp tôi đòi thực dân thêm nữa.

Trong chủ quan dự định, tác gia Nguyễn Huy Tưởng muốn đây phải là thiên hùng ca về Hà Nội trong một giai đoạn lịch sử oanh liệt, có tầm vóc như Chiến tranh và hòa bình hoặc các thi phẩm ái quốc Louis Aragon bấy giờ được ngưỡng mộ trên khắp thế giới cũng như trong các phong trào giải phóng dân tộc. Về mặt khách quan, tác giả muốn kế tục thành công của những Đêm hội Long Trì (1942), Vũ Như Tô (1943), An Tư công chúa (1944), Những người ở lại (1948) trong mảng đề tài chính luận, hay là về Hà Nội.

Tuy nhiên, thời kì cuối thập niên 1950, khuynh hướng văn nghệ cánh tả bị chính quyền đương thời ngờ vực. Ngay khi diễn ra vụ Nhân văn Giai phẩm, bản thân Nguyễn Huy Tưởng lâm vào diện tình nghi. Vì thế, theo nhận định của phê bình gia Thụy Khuê Vũ Thị Tuệ, sự hoang mang lo sợ khiến Nguyễn Huy Tưởng ngập ngừng trong vấn đề soạn tiếp thiên truyện này. Năm 1960, ông công bố tập truyện phim Lũy hoa với nội dung là cuộc chiến đấu của những người con Hà Nội trước thềm 30 Tết Nguyên Đán, nhân vật chính cũng là các nhân vật có trong cuốn tiểu thuyết mà sau ông đặt lại nhan đề là Sống mãi với thủ đô, để lí tưởng hóa một thời oai hùng. Cũng theo bà Thụy Khuê, trong không khí ngột ngạt của cuộc đấu tố văn nghệ, ông Nguyễn Huy Tưởng cho ấn hành Lũy hoa nhằm thăm dò thị hiếu chính quyền và công chúng. Tuy nhiên, ngay năm đó tác giả mất vì bạo bệnh khiến tập tiểu thuyết bị bỏ lửng, mà theo văn sĩ Nguyễn Tuân, các nhân vật đều còn ở phôi thai ý tưởng và các sự kiện chưa được nhuận sắc. Năm 1961, tập thủ cảo được Nhà xuất bản Văn Học ấn hành, có thêm bài bạt của ông Nguyễn Tuân.

Nội dung

sửa

Nguyên bản gồm 24 chương, tác giả đứng ở vị trí người kể và chiêm nghiệm, nhưng toàn trứ tác tiến triển chủ yếu theo góc nhìn của nhân vật giáo sư Trần Văn. Số lượng nhân vật đông đảo, thuộc mọi địa vị trong xã hội Hà Nội với nét ứng xử rất đặc trưng.

Sự kiện
  • Bãi công chợ Đồng Xuân
  • Lính mũ đỏ Pháp tấn công nhà thông tin Tràng Tiền
  • Thảm sát ngã ba phố Hàng Bún - ngõ Yên Ninh[3][4]
  • Hồ chủ tịch ban lời hiệu triệu Toàn Quốc Kháng chiến
  • Đột kích tư dinh tướng Morlière
  • Trận ga Hàng Cỏ
  • Trận bốt Hàng Đậu
  • Trận cầu Long Biên
  • Trận Bắc Bộ phủ
  • Trận bưu điện Bờ Hồ
  • Vụ chiếm nhà sofa
Nhân vật
  • Giáo sư Trần Văn
  • Ông Nguyễn Quốc Vinh
  • Chị Oanh
  • Cô Quyên
  • Nhật Tân
  • Tân
  • Vi Dân
  • Cô Nhân
  • Ông Hồng Lưu
  • Văn Việt
  • Thu Phong
  • Vũ Minh
  • Cậu Phúc
  • Cô Lan
  • Cô Hương
  • Cô Hiền
  • Mộng Xuân
  • Anh Nguyễn Gia Định
  • Chú Nguyễn Phúc Lai
  • Ông Phùng Gia Lộc
  • Ông Cự Lâm
  • Sinh
  • Dung
  • Bảo
  • Quý
  • Hai
  • Cô Phượng
  • Trinh
  • Bao
  • Tu
  • Long Đen
  • Tuyết
  • Toàn
  • Đỗ

Văn hóa

sửa

Trong mấy thập niên sau khi công bố, thủ cảo tiểu thuyết Sống mãi với thủ đô được coi là một trong những cứ liệu xác đáng nhất về bối cảnh Hà Nội giai đoạn đầu thế kỉ XX với những phong tục tập quán rất đặc thù. Hơn nữa, do tập bản thảo còn chưa qua hiệu đính nên vô tình ghi lại khá đúng lối văn ngôn Hà NộiBắc Bộ đương thời.

Tác phẩm làm nền cho nhiều kịch phẩm và phim truyện về Hà Nội thời đầu Toàn quốc kháng chiến. Năm 1996, thủ cảo này được dựng thành phim truyền hình, số phận các nhân vật được kịch tác gia phát triển thêm, sau đó lại có phim Hà Nội mùa đông năm 46 dựa theo một phần tiểu thuyết này[5].

Tham khảo

sửa

Liên kết

sửa
  1. ^ “Giới thiệu tiểu thuyết Sống mãi với thủ đô. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
  2. ^ Nguyễn Huy Tưởng 'sống mãi với thủ đô'
  3. ^ Nơi khơi mào toàn quốc kháng chiến 1946[liên kết hỏng]
  4. ^ Tháng 12 trên phố Yên Ninh - Hàng Bún
  5. ^ “Hình ảnh Hà Nội từ tiểu thuyết Sống mãi với thủ đô đến phim Hà Nội mùa đông năm 46. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 1 năm 2020. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.

Tài liệu

sửa
  • Thụy Khuê Vũ Thị Tuệ, Sóng từ trường II, Paris, 2002.

Tư liệu

sửa