Phó hoàng hậu
Phó hoàng hậu (chữ Hán: 傅皇后; ? - 1 TCN) là Hoàng hậu của Hán Ai Đế Lưu Hân, quân chủ thứ 12 của nhà Tây Hán trong lịch sử Trung Quốc.
| Hiếu Ai Phó hoàng hậu 孝哀傅皇后 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Hán Ai Đế Hoàng hậu | |||||
| Hoàng hậu nhà Hán | |||||
| Tại vị | 7 TCN - 1 TCN | ||||
| Tiền nhiệm | Hiếu Thành Triệu hoàng hậu | ||||
| Kế nhiệm | Hiếu Bình Vương hoàng hậu | ||||
| Thông tin chung | |||||
| Mất | 1 TCN Nghĩa lăng (義陵) | ||||
| Phối ngẫu | Hán Ai Đế Lưu Hân | ||||
| |||||
| Tước hiệu | [Định Đào vương hậu; 定陶王后] [Thái tử phi; 太子妃] [Hoàng hậu; 皇后] [Hiếu Ai Hoàng hậu; 孝哀皇后] [Thứ nhân; 庶人] | ||||
| Thân phụ | Phó Yến | ||||
Tiểu sử
sửaPhó hoàng hậu, không rõ năm sinh cùng tên gọi, dã sử lưu truyền tên Phó Đại Quân (傅黛君)[1], người huyện Ôn, quận Hà Nội (nay là khu vực Vũ Trắc, Hà Nam). Bà là con gái của Phó Yến (傅晏), anh em họ của Phó Chiêu nghi, sủng thiếp của Hán Nguyên Đế Lưu Thích[2]. Sau khi Nguyên Đế băng hà, Phó Chiêu nghi cùng cùng con trai mình là Định Đào vương Lưu Khang về thực ấp Định Đào sau khi được phong Vương. Rồi khi Lưu Khang qua đời, con trai Lưu Hân kế vị tước Định Đào vương.
Khi đó, Định Đào Thái hậu Phó thị đã lựa chọn Phó thị, cháu gái cùng họ với mình để thành hôn với cháu nội Lưu Hân, Phó thị nghiễm nhiên trở thành Vương hậu của nước Định Đào. Tại Trường An, Hán Thành Đế không có con trai kế vị nên quyết định nhận tông thân làm con, theo lời Hoàng hậu Triệu Phi Yến, Thành Đế chọn cháu trai Lưu Hân làm Thái tử, Định Đào Vương hậu Phó thị nhờ vậy mà trở thành Thái tử phi[3].
Hoàng hậu Đại Hán
sửaNăm Tuy Hòa thứ 2 (7 TCN), tháng 3, Hán Thành Đế băng hà. Ngày 4 tháng 4 (âm lịch), Thái tử Lưu Hân nối ngôi, tức Hán Ai Đế. Ngày 19 tháng 5 (âm lịch), Phó thị được lập làm Hoàng hậu[4][5]. Cha bà Phó Yến, được phong Khổng An hầu (孔安侯)[6][7]. Theo Hán thư ghi chép, Phó hoàng hậu và Hán Ai Đế không có con, cũng như không sống hòa hợp trong cung cấm. Vì thực tế, Hán Ai Đế là người đồng tính luyến ái, sủng ái mỹ nam Đổng Hiền (董賢)[8].
Năm Nguyên Thọ thứ 2 (1 TCN), ngày 3 tháng 6 (âm lịch), Hán Ai Đế bạo băng[9]. Dưới sự quật khởi của Thái hoàng thái hậu Vương Chính Quân, em họ của Ai Đế là Lưu Khản nối ngôi, tức Hán Bình Đế. Bà là vai vế chị dâu họ của Bình Đế, không thể tôn làm Hoàng thái hậu, do vậy được gọi là [Hiếu Ai Hoàng hậu; 孝哀皇后].
Lúc này, bà cô của Phó thị là Phó Thái hậu cũng đã quy tiên. Trước khi Hán Ai Đế lên ngôi, ngoại thích họ Vương của Vương Thái hậu nắm quyền chi phối triều đình. Khi Ai Đế đăng cơ, các ngoại thích mới phía thân tộc của ông gồm họ Phó của tổ mẫu cùng họ Đinh của mẫu thân ông nổi lên tranh chấp quyền lực khiến họ Vương phải rút đi. Nhưng lúc Ai Đế giá băng thì họ Vương nhanh chóng đoạt lại quyền hành còn họ Phó thì suy sụp. Vương Thái hậu khi đó đã nhanh chóng triệu tập cháu mình là Vương Mãng về thành Trường An làm nhiếp chính cho Hán Bình Đế. Vương Mãng lập tức thanh trừ thế lực họ Phó và họ Đinh không chút thương tiếc[10].
Ngày 30 tháng 7 (âm lịch) năm đó, Thái hoàng thái hậu Vương Chính Quân lệnh Tân Đô hầu Vương Mãng hạ chỉ, ép Hiếu Ai Phó hoàng hậu rời khỏi Trung cung là Trường Thu cung (長秋宮), lập tức dời bước sang Quế cung (桂宮) là một cung điện thuộc hậu cung vốn dành cho phi tần[11][12]. Họ Vương còn tước đoạt đi phong hiệu của Phó Yến và cha của sủng thần Đổng Hiền là Đổng Cung (董恭). Phó Thái hậu bị giáng làm Định Đào Cung vương mẫu, còn mẫu thân của Ai Đế là Đế Thái hậu Đinh Cơ bị lột hết tước vị. Một tháng sau, Vương Mãng giáng Phó hoàng hậu cùng Hiếu Thành hoàng hậu Triệu Phi Yến làm [Thứ nhân; 庶人], ra lệnh đến canh giữ lăng mộ của phu quân, do vậy Phó thị phải đi đến Nghĩa lăng (義陵). Cùng ngày, Phó thị cùng Triệu thị đều bị ép tự sát[13].
Xem thêm
sửaChú thích
sửa- ^ 《老狐谈历代丽人记》：有窈窕一流，如汉之鲁元公主、公主之次女佩琬、哀帝之后傅黛君………
- ^ 《汉书·卷九十七下·外戚传第六十七下》：孝哀傅皇后，定陶太后从弟子也。
- ^ 《汉书·卷九十七下·外戚传第六十七下》：哀帝为定陶王时，傅太后欲重亲，取以配王。王入为汉太子，傅氏女为妃。
- ^ 《汉书·卷十一·哀帝纪第十一》：五月丙戌，立皇后傅氏。
- ^ Stern, Keith (2009), “Ai Ti”, Queers in History, BenBella Books, Inc.; Dallas, Texas, ISBN 978-1-933771-87-8
- ^ Tư trị thông giám, 33, 34, 35.
- ^ 《汉书·卷九十七下·外戚传第六十七下》：哀帝即位，成帝大行尚在前殿，而傅太后封傅妃父晏为孔乡侯，与帝舅阳安侯丁明同日俱封。时师丹谏，以为：“天下自王者所有，亲戚何患不富贵？而仓卒若是，其不久长矣！”晏封后月余，傅妃立为皇后。傅氏既盛，晏最尊重。
- ^ Hán thư, quyển 97, hạ.
- ^ 《汉书·卷十一·哀帝纪第十一》：六月戊午，帝崩于未央宫。
- ^ Rudi Thomsen, Ambition and Confucianism: a biography of Wang Mang, Aarhus University Press, 1988. ISBN 87-7288-155-0.
- ^ 《全漢文卷十 令傅皇后退居桂宮詔（元壽二年七月）》：「定陶恭王太后與孔鄉侯晏同心合謀，背恩忘本，專恣不軌，與至尊同稱號，終沒，至乃配食於左坐，悖逆無道。今令孝哀皇后退就桂宮。」
- ^ 《汉书·卷十二·平帝纪第十二》：辛卯，贬皇太后赵氏为孝成皇后，退居北宫，哀帝皇后傅氏退居桂宫。
- ^ 《汉书·卷九十七下·外戚传第六十七下》：哀帝崩，王莽白太皇太后下诏曰：“定陶共王太后与孔乡侯晏同心合谋，背恩忘本，专恣不轨，与至尊同称号，终没，至乃配食于左坐，悖逆无道。今令孝哀皇后退就桂宫。”后月余，复与孝成赵皇后俱废为庶人，就其园自杀。