Ngawang Lobsang Gyatso

La-bốc-tạng Gia-mục-thố (zh. 羅卜藏嘉穆錯, bo. blo bzang rgya mtsho བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་, sa. sumatisāgara), 1617-1682, là giáo chủ tông Cách-lỗ từ 1622-1682, giữ quyền cai trị Tây Tạng từ 1642-1682. Sư là Đạt-lại Lạt-ma thứ năm và có lẽ là vị nổi danh nhất: Sư vẫn còn được dân Tây Tạng tôn trọng gọi là "Đại sư thứ năm". Sư là vị Đạt-lai đầu tiên khởi xướng chế độ "Tăng lữ chính quyền" (zh. 僧侶政權, en. theocracy), nắm giữ quyền cai trị Tây Tạng. Kể từ đây, Đạt-lại Lạt-ma là người lĩnh đạo tinh thần tôn giáo cũng như chính trị tại Tây Tạng.

Dalai Lama

Ngawang Lobsang Gyatso ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
Hoạt động tôn giáo
Tôn giáo	Phật giáo
Trường phái	Phật giáo Tây Tạng
Tông phái	Gelugpa
Dalai Lama thứ 5
Nhiệm kỳ
1642 – 1682
Tiền nhiệm	Yonten Gyatso
Kế nhiệm	Tsangyang Gyatso
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh	1617
Nơi sinh	Lâu đài Taktsé, Ü-Tsang, Tây Tạng
Mất
Ngày mất	1682
Nơi mất	Lhasa, Tây Tạng
Giới tính	nam
Thân quyến
Cha	Dudul Rabten
Mẹ	Kunga Lhanzi
Nghề nghiệp	chính khách, nhà văn, Tertön
Chữ ký
Cổng thông tin Phật giáo

Thời đại của Sư là một khúc ngoặt lớn trong lịch sử Tây Tạng. Chiến tranh đẫm máu với các bộ lạc miền Tây Mông Cổ là những dấu hiệu chung cho thời đại này. Qua những cuộc tranh chấp, tông phái của Sư giành thắng lợi và từ đây, địa vị của một Đạt-lại Lạt-ma càng thêm vững chắc. Dưới sự chỉ huy của Sư, việc xây dựng điện Potala tại Lhasa được bắt đầu vào năm 1645. Từ 1650-1652, Sư nhận lời mời của hoàng đế sang Trung Quốc thuyết pháp. Trong những năm cuối đời, Sư lâm bệnh nặng. Cái chết của Sư được giữ bí mật 13 năm liền và sự việc này đã đem đến cho Tây Tạng rất nhiều hoạ nạn sau này.

Tham khảo

• Fo Guang Ta-tz'u-tien 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-Guang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ điển. Phật Quang Đại Từ điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
• Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren, Bern 1986.