Madeleine Colani
Madeleine Colani (13 tháng 8 năm 1866 – 2 tháng 6 năm 1943) là một nhà khảo cổ học người Pháp, sinh thành ở Strasbourg, Pháp và mất tại Hà Nội, Việt Nam. Tên của bà gắn với phát hiện và công bố các văn hoá Bắc Sơn, Hoà Bình, Hạ Long, và di tích Cánh đồng Chum,... ở Đông Dương thời Pháp thuộc[1].
Madeleine Colani | |
|---|---|
_(cropped).jpg) | |
| Sinh | 1866 Strasbourg |
| Mất | 1943 Hà Nội |
| Tư cách công dân | Người Pháp |
Hoạt động
sửaNăm 1898, bà sang Việt Nam dạy học tại Phủ Lạng Thương. Năm 1914, bà về Pháp lấy bằng đại học. Sau đó làm giảng viên về lịch sử tự nhiên tại trường trung học Albert Sarraut Hà Nội đến năm 1916.[2]
Năm 1917, bà lấy bằng tiến sĩ Nhà nước về khoa học, rồi trở lại Đông Dương làm việc ở Sở Địa chất (SGI, Service Geologique de l´Indochine). Trong những năm 1920 - 1927, bà cùng với Henri Mansuy khai quật nhiều hang động thuộc văn hoá Bắc Sơn ở Lạng Sơn.[3]
Cũng năm 1917 bà đóng vai trò tích cực cùng với Honoré Lantenois, Henri Mansuy đưa ra sự việc gọi là "gian lận khoa học" của Jacques Deprat[4], dẫn đến kết thúc sự nghiệp địa chất của ông này.[Ghi chú 1]
Năm 1927, bà là cộng tác viên của Viện Viễn Đông Bác cổ (École française d'Extrême-Orient). Từ đó đến 1932, bà khai quật một số hang động thuộc văn hoá Hoà Bình. Từ 1934 đến 1938, bà tiến hành các cuộc nghiên cứu ở Nghệ An, Sa Huỳnh, vịnh Hạ Long, và di tích Cánh đồng Chum ở Thượng Lào, được coi là đóng góp lớn cho khảo cổ học[5].
Bà qua đời tại Hà Nội, Việt Nam năm 1943.
Nghiên cứu đăng tải
sửa- Sur quelques fossiles Ouralo-Permiens de Hongay, Imprimerie d'Extreme-Orient, 1919
- Recherches sur le prehistorique Indochinois, Hanoi, Imprimerie d'Extreme-Orient.
- Communications au premier congres de prehistoire d'Extreme-Orient, Hanoi, Janvier 1932, Hanoi, Imprimerie d'Extreme-Orient, 1933.
- Mégalithes du Haut-Laos (Hua Pan, Tran Ninh), Paris, Les Editions d'art et d'histoire, 1935.
Những đố kỵ
sửaĐầu thế kỷ 20 nền khoa học Pháp có nhiều thành tựu nhưng cũng có nhiều tai tiếng, hiện ra ngay trong lịch sử thành lập và hoạt động của "Hội đồng Nghiên cứu Quốc tế" (IRC; 1919-1931), là hội đồng thượng đỉnh của giới khoa học nhưng bị người Pháp thao túng, nên bị bỏ lơ không được coi là tiền thân của Hội đồng Khoa học Quốc tế (ICSU; 1931) hiện nay[6].
Madeleine Colani có những đóng góp lớn lao cho khảo cổ học Đông Dương, thể hiện ngay từ Hội nghị Tiền Sử Viễn Đông lần thứ Nhất tại Hà Nội tháng 1 năm 1932, và sau này được vinh danh trong Hội nghị các nhà khảo cổ thế giới kỷ niệm 60 năm công trình về văn hóa Hòa Bình của bà - "The Hoabinhian 60 Years after Madeleine Colani: Anniversary Conference" - tổ chức cuối năm 1993 tại Hà Nội.
- "Thế mà, dù cộng tác lâu năm với trường Viễn Đông Bác cổ, bà chưa bao giờ được nhận là thành viên của Trường này. Có lẽ vì tiếng tăm nổi bật, bà là nạn nhân của ganh tị, ghen ghét đến từ các nam đồng nghiệp." – Nguyễn Quang Trọng, 2003[1]
Sự kiện hóa thạch Trilobite của Jacques Deprat cũng là một phần của các đố kỵ thời đó.
Ghi chú
sửa- ^ Jacques Deprat được coi là đã lấy hóa thạch Trilobite vùng Bohemia đưa vào bộ sưu tập hóa thạch ở Đông Dương, sự kiện dẫn đến năm 1919 ông bị khai trừ khỏi Hiệp hội Địa chất Pháp (SGF, Société géologique de France). Nhưng điều bất ngờ là sau đó năm 1927 nhà cổ sinh Jacques Fromaget tìm thấy mẫu Trilobite tương tự ở Đông Dương. Dựa trên các tiến bộ về địa chất và kiến tạo của thế kỷ 20, nghi ngờ gian lận đã giảm. Ngày 10/06/1991, Hiệp hội Địa chất Pháp quyết định chính thức phục hồi tư cách thành viên SGF cho Jacques Deprat.
Tham khảo
sửa- ^ a b Nguyễn Quang Trọng, 2003. Madeleine Colani (1866-1943) nhà khảo cổ đã đi tìm tiểu sử Việt Nam. Vietsciences. Truy cập 04/01/2016.
- ^ Répertoire biographique des membres scientifiques de l’EFEO (1898-2002), Paris, 2002 p. 183-184
- ^ Bulletin de l'Institut indochinois pour l'étude de l'homme, Hanoi, IDEO, 1944
- ^ Helmut Hermann Ernst Loofs-Wissowa: Südost Asiens Fundamente, Safari-Verlag, 1964, p. 282, 295.
- ^ Marcello Zego, « Rites et cérémonies en milieu bouddhiste lao », p. 20
- ^ A brief history of ICSU. Truy cập 05/01/2016.