Wikipedia

Louis X của Pháp

Louis X của Pháp (tiếng Pháp: Louis X de France; tháng 10 năm 1289 – 5 tháng 6 năm 1316), hay Luis I của Navarra (tiếng Tây Ban Nha: Luis I de Navarra), còn có biệt danh là le Hutin (Kẻ cứng đầu), là vua Navarra từ 1305 và vua Pháp từ năm 1314 đến khi băng hà. Thời gian trị vì ngắn ngủi của ông ở Pháp được đánh dấu bởi những căng thẳng với giới quý tộc, do những cải cách tài chính và tập trung của Enguerrand de Marigny, Grand Chamberlain khởi xướng, dưới triều đại của cha ông. Chú của Louis, Charles xứ Valois, lãnh đạo đảng phong kiến đã tìm cách thuyết phục nhà vua xử tử Enguerrand de Marigny.

Louis
Vua hoặc hoàng đế Vua của Pháp và Navarra
Louis X trong sách Thánh Vịnh của Thánh Louis
Vua Pháp
Tại vị29 tháng 11 năm 1314 – 5 tháng 6 năm 1316
Đăng quang24 tháng 8 năm 1315
Tiền nhiệmPhilippe IV của Pháp Vua hoặc hoàng đế
Kế nhiệmJean I của Pháp Vua hoặc hoàng đế
Quốc vương Navarra
Tại vị4 tháng 4 năm 1305 - 5 tháng 6 năm 1316
Đăng quang1 tháng 10 năm 1307
Pamplona, Pháp
Tiền nhiệmJuana I và Philippe I Vua hoặc hoàng đế
Kế nhiệmJuan I Vua hoặc hoàng đế
Thông tin chung
SinhTháng 10 năm 1289
Paris, Pháp
Mất5 tháng 6 năm 1316 (26 tuổi)
Vincennes, Val-de-Marne, Pháp
An tángNhà thờ lớn Saint-Denis
Phối ngẫuMarguerite xứ Bourgogne
Klemencia của Hungary
Hậu duệJeanne II, Nữ vương Navarra Vua hoặc hoàng đế
Jean I, Quốc vương Pháp Vua hoặc hoàng đế
Vương tộcVương tộc Capet
Thân phụPhilippe IV của Pháp Vua hoặc hoàng đế
Thân mẫuJuana I của Navarra Vua hoặc hoàng đế
Đối với các định nghĩa khác, xem Louis của Pháp và Luis của Navarra.

Louis cho phép nông nô trả tiền để được mua tự do cho họ (đó là bước đầu tiên hướng tới bãi bỏ chế độ nông nô), xóa bỏ chế độ nô lệ và đưa người Do Thái Pháp vào vương quốc.

Năm 1305, Louis kết hôn với Marguerite xứ Burgundy, người mà có với ông duy nhất một cô con gái rượu, Juana II của Navarra. Margaret sau đó bị kết tội ngoại tình và bị giới quý tộc bắt, rồi sau đó qua đời trong tù do bị lao, nhưng cũng có thể bị sát hại do bị siết cổ. Năm 1315, Louis kết hôn với Klemencia của Hungary, người sinh ra Jean I của Pháp vài tháng sau khi nhà vua qua đời. Cái chết ngay lập tức của Jean đã dẫn đến sự lên ngôi của Philippe V, em trai Louis.

Đăng quang và trị vì

sửa

Louis là con trai của Philippe IV của Pháp và Juana I của Navarra, là người thừa kế cũng như con trai lớn nhất của 2 người.[1] Ông được thừa kế vương quốc Navarra sau khi mẹ ông qua đời, vào ngày 4 tháng 4 năm 1305, sau đó được trao vương miện vào ngày 1 tháng 10 năm 1307.[2] Vào ngày 21 tháng 9 năm 1305, ở tuổi 15, Louis kết hôn với Marguerite xứ Bourgogne và có một cô con gái, Jeanne.[1] Louis được gọi là "Kẻ gây gổ" do kết quả của những căng thẳng chiếm ưu thế trong suốt triều đại của ông.[3]

 
Louis và Clementia đội vương miện tại Reims.

Cả Louis và Margaret đều tham gia vào vụ Tour de Nesle cho đến cuối triều đại của Philip. Vào năm 1314, Margaret, Blanche và Jeanne, hai người sau này là vợ của anh em của Louis, Charles và Philip, bị bắt vì tội ngoại tình.[4] Margaret và Blanche đều bị xét xử trước quốc hội Pháp vào cuối năm đó và bị kết tội. Những người tình bị cáo buộc của họ đã bị xử tử, còn những người phụ nữ kia thì bị cắt tóc và kết án tù chung thân.[4] Philip đứng cạnh vợ Joan, người cuối cùng được tìm thấy vô tội và được thả ra. Margaret sẽ bị cầm tù tại Lâu đài Gaillard, nơi vợ Louis qus đời.[4]

Sau cái chết của cha mình năm 1314, Louis trở thành Vua Pháp. Margaret xứ Burgundy qua đời vào ngày 14 tháng 8 năm 1315 và Louis tái hôn năm ngày sau đó, vào ngày 19 tháng 8 với Clémence của Hungary,[1] con gái của Charles Martel xứ Anjou và cháu gái của chú của Louis và cố vấn thân cận của Charles, Charles xứ Valois. Louis và Clementia đã đăng quang tại Reims vào tháng 8 năm 1315.[5]

Chính sách đối nội

sửa
 
Phù hiệu của Louis[cần dẫn nguồn]

Louis là vua của Navarra trong mười một năm và là vua của Pháp trong vòng chưa đầy hai năm. Triều đại của ông bị chi phối bởi mối thù liên tục với các phe phái cao quý trong vương quốc, và những cải cách lớn được thiết kế để tăng thu nhập của hoàng gia, như giải phóng nông nô Pháp và sự sẵn sàng của người Do Thái.

Năm 1315, Louis X đã công bố một sắc lệnh tuyên bố rằng "Pháp biểu thị cho tự do" và bất kỳ nô lệ nào đặt chân lên mặt đất Pháp đều phải được giải phóng. Điều này đã thúc đẩy các chính phủ tiếp theo đăng ký chế độ nô lệ ở các thuộc địa hải ngoại.[6]

Cuối triều đại của Philip IV, các cải cách tài chính đang gia tăng. Sau khi Philip IV qua đời và sự lên ngôi của Louis, phe đối lập này đã nhanh chóng phát triển trong cuộc nổi dậy gay gắt hơn, một số tác giả trích dẫn tuổi trẻ tương đối của Louis là một trong những lý do đằng sau thời gian của các cuộc nổi loạn.[7] Trận chiến của các quý tộc khu vực bắt đầu hình thành trên khắp đất nước, đòi hỏi phải thay đổi.[8] Charles xứ Valois đã lợi dụng phong trào này để chống lại kẻ thù cũ của mình, cựu bộ trưởng của Philip IV và nữ thị trưởng Enguerrand de Marigny và thuyết phục Louis đưa ra cáo buộc tham nhũng chống lại ông ta. Khi những điều này thất bại, Charles sau đó đã thuyết phục Louis đưa ra các cáo buộc phù thủy chống lại ông ta một lần nữa, điều này bắt đầu tỏ ra hiệu quả hơn và dẫn đến việc xử tử Marigny tại Vincennes vào tháng 4 năm 1315.[9] Vì thế, những cựu bộ trưởng khác cũng bị truy tố tương tự.[10] Điều này, kết hợp với việc tạm dừng các cải cách của Philip, ban hành nhiều điều lệ về quyền[10] và một sự đảo ngược để cai trị truyền thống hơn, phần lớn làm tổn thương các trận chiến khu vực.[8]

Đối sách với của Do Thái và cải cách chế độ nông nô

sửa
 
Louis nhận bằng tốt nghiệp từ người Do Thái, người mà anh ta đã nhận vào Pháp theo các điều khoản nghiêm ngặt. Tranh được làm từ thế kỷ 14.

Về mặt thực tế, Louis X đã xóa bỏ chế độ nô lệ một cách hiệu quả trong Vương quốc Pháp vào năm 1315. Tuy nhiên, Louis vẫn tiếp tục yêu cầu các khoản thu, và làm sáng tỏ cải cách chế độ nông nô của Pháp như một cách để đạt được điều này. Lập luận rằng tất cả đàn ông được sinh ra tự do, Louis tuyên bố vào năm 1315 rằng nông nô Pháp vì thế sẽ được giải thoát, mặc dù mỗi nông nô sẽ phải trả tiêdn để mua sự tự do cho mình.[11] Một cơ quan của các ủy viên đã được thành lập để thực hiện cải cách, thiết lập peculium, hoặc giá trị của mỗi nông nô.[12] Đối với các nông nô thuộc sở hữu trực tiếp của Nhà vua, tất cả các hồ đào sẽ được Vương miện nhận - đối với các nông nô thuộc sở hữu của các vị vua, số tiền sẽ được chia cho Vương miện và chủ sở hữu.[12] Trong trường hợp, không phải tất cả nông nô đã sẵn sàng trả tiền theo cách này và dĩ nhiên Louis tuyên bố rằng hàng hóa của những nông nô này sẽ bị tịch thu, với số tiền thu được sẽ trả cho cuộc chiến ở Flanders.[13]

Louis cũng chịu trách nhiệm cho một sự thay đổi quan trọng trong chính sách đối với người Do Thái. Năm 1306, cha của ông, Philip IV, đã trục xuất người thiểu số Do Thái khỏi khắp nước Pháp, một sự kiện "tan vỡ" đối với hầu hết những cộng đồng này.[14] Louis bắt đầu xem xét lại chính sách này, được thúc đẩy bởi các khoản thu bổ sung có thể sắp tới cho Vương miện nếu người Do Thái được phép trở lại.[14] Theo đó, Louis đã ban hành một điều lệ vào năm 1315, đọc lại người Do Thái với nhiều điều kiện khác nhau. Người Do Thái sẽ chỉ được nhận trở lại Pháp trong mười hai năm, sau đó thỏa thuận có thể bị chấm dứt; Người Do Thái lúc nào cũng phải đeo băng tay và họ chỉ có thể sống ở những khu vực trước đây đã từng có cộng đồng Do Thái; thậm chí ban đầu họ bị cấm cho vay nặng lãi.[15] Đây là lần đầu tiên người Do Thái Pháp được bảo vệ bởi một điều lệ như vậy, và Louis đã cẩn thận biện minh cho quyết định của mình có liên quan đến các chính sách của tổ tiên Thánh Louis IX, vị trí của Giáo hoàng Clement V và một lập luận rằng người dân Pháp đã yêu cầu trả lại người Do Thái.[14] Kết quả là một cộng đồng Do Thái suy yếu, phụ thuộc trực tiếp vào Nhà vua vì quyền ở lại và bảo vệ họ.

Trận Flanders

sửa
 
Louis vận động ở Flanders, nơi ông tìm kiếm một giải pháp quân sự cho vấn đề đang diễn ra tại "tỉnh cực kỳ giàu có", một tỉnh tự trị của Pháp. Tranh khoảng thế kỷ 15.

Louis X tiếp tục nỗ lực của người tiền nhiệm để đạt được một giải pháp quân sự cho vấn đề bực tức của người Flanders. Bá tước Flanders cai trị một "quốc gia vô cùng giàu có"[16] nơi được hưởng một sự tồn tại phần lớn tự trị bên lề vương quốc Pháp; Các vị vua Pháp tuyên bố sẽ thực hiện sự tuyệt đối đối với Flanders, nhưng đây không phải là một sự thành công.[16] Philip IV đã cố gắng khẳng định sự thống trị của hoàng gia, nhưng quân đội của ông, do Robert II của Artois lãnh đạo, đã bị đánh bại tại Courtrai năm 1302;[16] mặc dù chiến thắng sau đó của Pháp tại Trận chiến Mons-en-Pévèle, nhưng mối quan hệ vẫn còn nhiều thù địch và bất ổn.

Louis đã huy động một đội quân dọc biên giới Flemish, nhưng quân đội của Pháp nhanh chóng trở nên căng thẳng bởi yêu cầu duy trì một nền tảng thời chiến. Louis đã cấm xuất khẩu ngũ cốc và các vật liệu khác cho Flanders vào năm 1315. Điều này tỏ ra thách thức để thi hành và nhà vua phải gây áp lực cho các sĩ quan của Giáo hội ở vùng biên giới,[17] cũng như Edward II của Anh, để hỗ trợ nỗ lực ngăn chặn các tàu buôn Tây Ban Nha giao dịch với Flemish bị cấm vận.[18] Thế nhưng một kết quả ngoài ý muốn của lệnh cấm vận là sự gia tăng của các hoạt động buôn lậu làm giảm lợi thế (và do số tiền) giao dịch tuân thủ các hạn chế của hoàng gia ở khu vực biên giới. Louis cũng bị buộc phải trực tiếp trưng dụng thực phẩm cho lực lượng của mình, dẫn đến một loạt các khiếu nại từ các lãnh chúa địa phương và Giáo hội.

Qua đời và di sản

sửa

Louis là một người chơi sắc sảo của jeu de paume, một loại trò chơi quần vợt, và trở nên đáng chú ý khi là người đầu tiên xây dựng sân tennis trong nhà theo phong cách hiện đại. Louis không hài lòng với việc chơi tennis ngoài trời và do đó có các sân trong nhà kín, được làm ở Paris vào khoảng cuối thế kỷ 13.[19] Tất nhiên, thiết kế này trải rộng trên các cung điện hoàng gia trên khắp châu Âu.[19] Vào tháng 6 năm 1316 tại Vincennes, sau một trò chơi khiến ông mệt mỏi, Louis đã uống một lượng lớn rượu lạnh và sau đó qua đời đột ngột vì viêm phổi hoặc viêm màng phổi, nhưng mặc dù cũng có nghi ngờ ông bị đầu độc.[20] Vì những nhà sử gia đương thời ghi lại về cái chết của mình, Louis là tay vợt đầu tiên trong lịch sử được biết đến với tên Louis.[21] Ông và người vợ thứ hai Clementia đang được chôn cất tại Nhà thờ Thánh Denis.

Người vợ thứ hai của Louis, Klementia đang mang thai vào lúc ông qua đời, khiến người ta nghi ngờ. Một đứa con trai sẽ có quyền ưu tiên hơn con gái của Louis, Jeanne.[22] Tuy nhiên, một đứa con gái sẽ có một quyền kế vị yếu hơn đối với ngai vàng, và sẽ cần phải cạnh tranh với quyền kế vị của Jeanne - mặc dù những nghi ngờ liên quan đến cha mẹ của Joan sau vụ bê bối năm 1314.[23] Sau khi Louis qua đời, em trai của Louis, Philippe được bổ nhiệm làm nhiếp chính trong năm tháng còn lại cho đến khi sinh ra đứa con của anh trai mình, John I, chỉ sống được năm ngày. Philippe, em trai của Louis, sau đó đã thành công trong việc nhấn mạnh quyền kế vị của mình đối với vương miện của Pháp và Navarra.

Trong tiểu thuyết

sửa

Louis là một nhân vật chính trong Les Rois maudits (Tiểu thuyết The Accursed Kings), một bộ tiểu thuyết lịch sử Pháp của Maurice Druon. Ông đã được Georges Ser(fr) miêu tả trong bộ phim nhỏ 1972 của Pháp, và bởi Guillaume Depardieu trong bản chuyển thể năm 2005.[24][25]

Tổ tiên

sửa
Louis X của Pháp và Luis I của Navarra
Sinh: 4 tháng 10, 1289 Mất: 5 tháng 6, 1316
Tước hiệu
Tiền nhiệm
Philippe IV 		Quốc vương nước Pháp
1314–1316 		Kế nhiệm
Jean I
Tiền nhiệm
Juana I và Felipe I 		Quốc vương nước Navarra
1305–1316
Bá tước xứ Champagne
1305–1314 		Kế nhiệm
Lãnh địa hoàng gia

Tham khảo

sửa
  1. ^ a b c Woodacre 2013, tr. xix.
  2. ^ The Low Countries and the Disputed Imperial Election of 1314, Henry S. Lucas, Speculum,Vol. 21, No. 1 (Jan., 1946), 79.
  3. ^ Konta, p.521.
  4. ^ a b c Jim Bradbury, The Capetians: Kings of France 987-1328, (Hambledon Continuum, 2007), 277.
  5. ^ Jordan 2005, tr. 64.
  6. ^ Christopher L. Miller, The French Atlantic triangle: literature and culture of the slave trade, p.20.
  7. ^ Sellery, p.292.
  8. ^ a b Wagner, p.203.
  9. ^ Lea, p.451.
  10. ^ a b Emmerson and Clayton-Emmerson, p.528.
  11. ^ Bishop, p.296.
  12. ^ a b Stephen, p.377.
  13. ^ Jeudwine, p.18.
  14. ^ a b c Chazan, p.79.
  15. ^ Chazan, pp79-80.
  16. ^ a b c Holmes, p.16.
  17. ^ Jordan, pp151-2.
  18. ^ Kulsrud, p.212.
  19. ^ a b Newman, p.163.
  20. ^ Gillmeister, pp. 17–21.
  21. ^ Gillmeister, pp.17–21.
  22. ^ Rose, p.89.
  23. ^ Wagner, p.250.
  24. ^ “Official website: Les Rois maudits (2005 miniseries)” (bằng tiếng Pháp). 2005. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 8 năm 2009. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2015.
  25. ^ “Les Rois maudits: Casting de la saison 1” (bằng tiếng Pháp). AlloCiné. 2005. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2015.
  26. ^ a b c d Anselme, pp. 87–88
  27. ^ a b Anselme, p. 90
  28. ^ a b c d Anselme, pp. 83–85
  29. ^ a b c d Bulletin de la Société de l'histoire de France (bằng tiếng Pháp). J. Renouard. 1855. tr. 98.
  30. ^ a b c d Anselme, pp. 381–382
  31. ^ a b c d Anselme, pp. 81–82
  32. ^ a b Chisholm, Hugh biên tập (1911). “James I. of Aragon” . Encyclopædia Britannica. 15 (ấn bản thứ 11). Cambridge University Press.
  33. ^ a b “Violante de Hungría”. Diccionario Biográfico Español (bằng tiếng Tây Ban Nha). Real Academia de la Historia. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2018.
  34. ^ a b Evergates, Theodore (2007). The Aristocracy in the County of Champagne, 1100–1300. University of Pennsylvania Press. tr. 217.

Nguồn

sửa
  • Allirot, Anne-Helene (2016). “Longchamp and Lourcine: The Role of Female Abbeys in the Construction of Capetian Memory (Late Thirteenth Century to Mid-Fourteenth Century”. Trong Brenner, Elma; Franklin-Brown, Mary; Cohen, Meredith (biên tập). Memory and Commemoration in Medieval Culture. Beer, Lewis biên dịch. Routledge.
  • Anselme de Sainte-Marie, Père (1726). Histoire généalogique et chronologique de la maison royale de France [Genealogical and chronological history of the royal house of France] (bằng tiếng Pháp). 1 (ấn bản thứ 3). Paris: La compagnie des libraires.
  • Baynes, Thomas Spencer (ed). (1890) The Encyclopædia Britannica. Henry G. Allen Company.
  • Bradbury, Jim. (2007) The Capetians: Kings of France 987–1328 Hambledon Continuum.
  • Bishop, Morris. (2001) The Middle Ages. Houghton Mifflin Harcourt.
  • Chazan, Robert. (1979) Church, State, and Jew in the Middle Ages. Behrman House.
  • Emmerson, Richard Kenneth and Sandra Clayton-Emmerson. (2006) Key Figures in Medieval Europe: An Encyclopedia. New York: Routledge.
  • Gaude-Ferragau, Murielle (2016). Queenship in Medieval France, 1300-1500. Krieger, Angela biên dịch. Palgrave Macmillan.
  • Gillmeister, Heiner. (1998) Tennis: A Cultural History. London: Leicester University Press. ISBN 978-0-7185-0147-1.
  • Holmes, George. (2000) Europe, Hierarchy and Revolt, 1320–1450, 2nd edition. Oxford: Blackwell.
  • Jeudwine, John Wynne. (1983) Tort, Crime, and Police in Mediaeval Britain: a review of some early law and custom. London: Wm. S. Hein Publishing.
  • Jordan, William Chester. (1996) The Great Famine: Northern Europe in the early Fourteenth Century. Princeton: Princeton University Press.
  • Jordan, William Chester (2005). Unceasing Strife, Unending Fear: Jacques de Therines and the Freedom of the Church in the Age of the Last Capetians. Princeton University Press.
  • Konta, Annie Lemp. (1914) The History of French literature from the Oath of Strasburg to Chanticler. London: D. Appleton and Company.
  • Kulsrud, Carl Jacob. (2005) Maritime Neutrality to 1780: a history of the main principles governing neutrality and belligerency to 1780. Clark: Law Book Exchange.
  • Lea, Henry Charles. (1887) A History of the Inquisition of the Middle Ages, Part Three. London: Harper.
  • Newman, Paul B. (2001) Daily Life in the Middle Ages. Jefferson: McFarland.
  • Rose, Hugh James. (1857) A New General Biographical Dictionary, Volume 11. London: Fellows.
  • Sellery, George C. (2007) The Founding of Western Civilization. Read Book.
  • Stephen, James. (2008) Lectures on the History of France. Read Book.
  • Wagner, John. A. (2006) Encyclopedia of the Hundred Years War. Westport: Greenwood Press.
  • Woodacre, Elena (2013). The Queens Regnant of Navarre. Palgrave Macmillan.
 
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Louis X của Pháp.
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Louis_X_của_Pháp&oldid=71660312”