Hariphunchai
Hariphunchai, hoặc Haribhunjaya (tiếng Pali: Haripunjaya; Hán-Việt: Ha Lợi Bôn Sai 哈利奔猜) là một vương quốc cổ của người Môn tồn tại suốt nhiều thế kỷ tại nơi là miền Bắc Thái Lan ngày nay. Kinh đô của vương quốc này ở nơi nay là Lamphun. Theo các cuốn sử ký Camadevivamsa và Jinakalamali, thành phố được thành lập bởi một thầy tu tên là Suthep vào năm 661, và thủ lĩnh người Môn ở nơi nay là Lopburi cho con gái mình là Jamadevi làm hoàng hậu của Hariphonchai. Tuy nhiên, các bằng chứng khảo cổ cho thấy vương quốc này thành lập sớm nhất cũng chỉ có thể từ khoảng năm 750. Vào thời điểm ấy, khu vực miền Trung Thái Lan ngày nay là địa bàn của các thành bang Môn mà ngày nay gọi chung là Dvaravati. Hoàng hậu Jamadevi sinh đôi, người anh làm thủ lĩnh Lamphun, người em làm thủ lĩnh Lampang cạnh đó.
| LỊCH SỬ THÁI LAN |
|---|
 |
| Thời tiền sử |
| Thời sơ sử |
| Trước khi người Thái tới Raktamaritika Langkasuka Srivijaya Tambralinga Dvaravati Lavo Supannabhum Hariphunchai Phù Nam Đế quốc Khmer |
| Những nhà nước Thái đầu tiên Singhanavati - Lan Na - Nan - Phayao Kao - Nakhon Si Thammarat - Sukhothai |
| Vương quốc Ayutthaya (1351–1767) |
| Vương triều Thonburi (1768–1782) |
| Vương triều Chakri (1782 – nay) Vương quốc Rattanakosin (1768-1932) Vương quốc Thái Lan hiện đại (1933 -nay) |
Các sử ký cho biết Đế chế Khmer đã mấy phen thất bại khi cố gắng thôn tính Hariphunchai trong thế kỷ 11. Không rõ là thời điểm mà các sử ký nói là sự thật hay chỉ là truyền thuyết, nhưng có một thực tế là các thành bang của người Môn ở Dvaravati đã bị Khmer thôn tính trong thời gian này. Đầu thế kỷ 13 là thời điểm mà Hariphunchai cực thịnh và sử ký nhắc đến các sự kiện trong thời gian đó chỉ nói đến việc xây dựng các công trình và về tôn giáo chứ không hề đề cập đến chiến tranh. Tuy nhiên, vào năm 1292, vương quốc Hariphunchai bị Vương quốc Lan Na của người Thái của thủ lĩnh Mengrai thôn tính, kinh đô bị tàn phá nặng nề.
các vua Haripunchai:
- Nữ hoàng Camadevi
- Hanayos
- Kumanjaraj
- Rudantra
- Sonamanjusaka
- Luân hồi sinh tử
- Padumaraj
- Kusadeva
- Nokaraj
- Dasaraj
- Gutta
- Sera
- Yuvaraj
- Brahmtarayo
- Muksa
- Traphaka
- Uchitajakraphad vua của Lavo
- Kampol
- Jakaphadiraj, King of Atikuyaburi
- Vasudev
- Yeyyala
- Maharaj, vua của Lampang
- Sela
- Kanjana
- Chilanka
- Phunthula
- Ditta
- Chettharaj
- Jeyakaraj
- Phatijjaraj
- Thamikaraj
- Ratharaj
- Saphasith
- Chettharaj
- Jeyakaraj
- Datvanyaraj
- Ganga
- Siribun
- Uthen
- Phanton
- Atana
- Havam
- Trangal
- Yotta
- Yip
Tham khảo
sửa- Swearer, Donald K. and Sommai Premchit. The Legend of Queen Cama: Bodhiramsi's Camadevivamsa, a Translation and Commentary. New York: State University of New York Press, 1998.
Xem thêm
sửa |
Bài viết tiểu sử nhân vật Thái Lan này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. |