Hệ thống ba vực
| Phân loại học sinh vật |
|---|
| Đơn vị cơ bản phân loại |
| Vực | Giới | Ngành | Lớp Bộ | Họ | Chi | Loài |
| Danh pháp hai phần |
| Hệ thống ba vực |
| Sinh vật phi tế bào |
| Sinh vật tế bào |
Hệ thống ba vực (tiếng Anh: Three-domain system) là phân loại của hình thức mạng sống tế bào do nhà vi sinh vật học và nhà vật lí học sinh vật quốc tịch Hoa Kỳ Carl Woese đề xuất vào năm 1977[1][2], lấy sinh vật nhân sơ rồi chia ra thành hai loại lớn, tên gọi ban đầu là vi khuẩn (Eubacteria) và vi khuẩn cổ (Archaebacteria). Woese căn cứ vào sự khác biệt về trình tự RNA ribosome 16S, cho biết là hai loại sinh vật này và sinh vật nhân thực cùng nhau tách ra một tổ tiên chung do một cơ chế di truyền nguyên thủy có sẵn, rồi biến hoá mà ra, do đó lấy ba sự vật đó mỗi sự vật bố trí làm một vực (domain), coi là hệ thống phân loại cao hơn giới một cấp, đồng thời đặt tên không giống nhau là vực Vi khuẩn (Bacteria), vực Cổ khuẩn (Archaea) và vực Sinh vật nhân thực (Eukarya). Woese ban đầu sử dụng thuật ngữ giới để chỉ ba nhóm tách biệt phát sinh chủng loại chủ yếu, đồng thời luật đặt tên này được sử dụng rộng khắp một mạch đến khi thuật ngữ vực được lựa chọn dùng vào năm 1990.[2]
Tuy nhiên, biểu đồ hình cây RNA ribosome có khả năng xếp đặt vị trí lộn xộn, không đúng đối với quần xã sinh vật biến hoá quá nhanh (ví dụ như vi bào tử trùng). Có người cho biết là gốc rễ của sinh vật cần phải ở bên trong vi khuẩn thật, rất nhiều quần xã vi khuẩn thật sinh sản phân nhánh ra trước vi khuẩn cổ, rất muộn thì vi khuẩn cổ và sinh vật nhân thật mới chia ra hai bên hỗ tương.
Giới thiệu giản lược
sửa
Ông Woese căn cứ vào sự khác biệt về trình tự RNA ribôxôm 16S, cho biết là hai nhóm sinh vật này, vi khuẩn thật (Eubacteria) và vi khuẩn cổ (Archaebacteria), và sinh vật nhân thực cùng nhau tách ra từ một tổ tiên chung do một cơ chế di truyền nguyên thủy có sẵn, rồi tiến hoá mà ra, do đó lấy ba nhóm đó mỗi sự vật tính toán chia làm một loại, coi là hệ thống phân loại cao hơn giới, gọi là vực (domain) hoặc siêu giới (superkingdom). Năm 1990, Carl Woese tránh khỏi sự vật vi khuẩn cổ cũng coi là một loại của vi khuẩn, nên ông lấy ba vực ấy thay đổi tên gọi của ba vực này hiện tại là vực Vi khuẩn (Bacteria), vực Cổ sinh khuẩn (Archaea) và vực Sinh vật nhân thực (Eukarya).
Tuy nhiên, đồ biểu hình cây RNA ribôxôm có khả năng xếp đặt vị trí lộn xộn, không đúng đối với quần xã sinh vật biến hoá quá nhanh (ví dụ như vi bào tử trùng). Có người cho biết là gốc rễ của sinh vật cần phải ở bên trong vi khuẩn thật, rất nhiều quần xã vi khuẩn thật sinh sản phân nhánh ra trước vi khuẩn cổ, rất muộn thì vi khuẩn cổ và sinh vật nhân thực mới chia ra hai bên hỗ tương.
| Đặc trưng | Vực Vi khuẩn Bacteria |
Vực Cổ khuẩn Archaea |
Vực Sinh vật nhân thật Eukarya | |
|---|---|---|---|---|
| Hình thái và di truyền | Kết cấu tế bào nhân nguyên thủy | Đúng | Đúng | Không đúng |
| DNA hình dạng vòng cộng hoá trị khép kín | Đúng | Đúng | Không đúng | |
| Tổ chức histone | Không có | Có | Có | |
| Màng bao trùm nhân của vỏ túi bào tử | Không có | Không có | Có | |
| Tường vách tế bào | Chứa chất axít của tế bào | Không chứa chất axít của tế bào | Không chứa chất axít của tế bào | |
| Chất membrane lipid | Chuỗi liên tiếp liên kết este | Chuỗi liên tiếp liên kết ete | Chuỗi liên tiếp liên kết este | |
| Kích cỡ ribôxôm | 70S | 70S | 80S | |
| Chỗ bắt đầu RNA vận chuyển | Formylmethionine[4] | Methionin | Methionin | |
| Có intron trong đa số gen | Không đúng | Không đúng | Đúng | |
| Operon | Có | Có | Không có | |
| RNA thông tin chất thêm mũ và đuôi poly A | Không có (một bộ phận có đuôi poly A, nhưng mà tác dụng không giống nhau với vực Sinh vật nhân thật)[5] | Không có | Có | |
| Plasmid | Có | Có | Ít, hiếm có | |
| Ribôxôm mẫn cảm với độc tố bạch hầu | Không đúng | Đúng | Đúng | |
| RNA polymerase | 1 cái (4 chuỗi polypeptid) | Vài cái (mỗi 8 đến 12 chuỗi polypeptid) | 3 cái (mỗi 12 đến 14 chuỗi polypeptid) | |
| Cần phải có nhân tố phiên mã | Không đúng | Đúng | Đúng | |
| Kết cấu cái gen khởi động | Trình tự -10 và -35 | Hộp TATA | Hộp TATA | |
| Sinh lí | Tác dụng sản mêtan | Không có | Có | Không có |
| Tác dụng nitrat hoá | Có | Không có | Không có | |
| Khử nitơ | Có | Có | Không có | |
| Cố định nitơ | Có | Có | Không có | |
| Tác dụng quang hợp căn cứ vào diệp lục tố | Có | Không có | Có (ở trong thể diệp lục) | |
| Chuyển đổi luân phiên năng lượng căn cứ vào chất Rhodopsin | Có | Có | Không có | |
| Dinh dưỡng vô cơ hoá năng ( , , ) | Có | Có | Không có | |
| Bọt khí | Có | Có | Không có | |
| Poly(beta-hydroxy-alkanoic acid)[6] coi là hạt hột tích trữ cácbôn | Có | Có | Không có | |
| Sinh trưởng ở 80℃ trở lên | Có | Có | Không có |
Xem thêm
sửaTham khảo
sửa- ^ Whose CR, Fox GE (tháng 11 năm 1977). “Phylogenetic structure of the prokaryotic domain: the primary kingdoms”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 74 (11): 5088–90. Bibcode:1977PNAS...74.5088W. doi:10.1073/pnas.74.11.5088. PMC 432104. PMID 270744.
- ^ a b Woese CR, Kandler O, Wheelis ML (tháng 6 năm 1990). “Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 87 (12): 4576–9. Bibcode:1990PNAS...87.4576W. doi:10.1073/pnas.87.12.4576. PMC 54159. PMID 2112744.
- ^ Michael Madigan, John Martinko: Brock Biology of Microorganisms (11th Edition). Prentice Hall, 11th Edition. ISBN 978-0-13-144329-7 (tiếng Anh)
- ^ “Formyl-methionine as a degradation signal at the N-termini of bacterial proteins”. www.ncbi.nlm.nih.gov.
- ^ Slomovic, Shimyn; Portnoy, Victoria; Liveanu, Varda; Schuster, Gadi (2006). “RNA Polyadenylation in Prokaryotes and Organelles; Different Tails Tell Different Tales”. Critical Reviews in Plant Sciences. 25: 65–77. doi:10.1080/07352680500391337.
- ^ “Physiology and molecular genetics of poly(beta-hydroxy-alkanoic acid) synthesis in Alcaligenes eutrophus”. www.ncbi.nlm.nih.gov.