Giao Chỉ (tỉnh nhà Minh)

tỉnh cũ của Trung Quốc, nhà Minh

Giao Chỉ đẳng xứ Thừa tuyên Bố chính sứ ty (chữ Hán: 交趾等處承宣布政使司), gọi tắt là Giao Chỉ Bố chính sứ (交趾布政司), là cơ quan hành chính cấp tỉnh mà nhà Minh thiết lập tại Việt Nam trong thời kỳ Bắc thuộc lần thứ tư sau khi tiêu diệt nhà Hồ vào năm 1407. Cơ quan này có nhiệm vụ thực thi chính sách hành chính, thuế khóa, và giám sát các hoạt động tại vùng đất bị chiếm đóng. Nhà Minh áp dụng hệ thống pháp luật và hành chính tương tự như các vùng nội địa Trung Quốc, chia thành 15 phủ, 36 châu và hơn 200 huyện, quản lý phần lớn khu vực phía bắc vĩ tuyến 17 của Việt Nam ngày nay.

Giao Chỉ
交趾
Tỉnh của nhà Minh

1407–1427
Vị trí của Giao Chỉ
Vị trí của Giao Chỉ
Bản đồ hành chính tỉnh Giao Chỉ
Thủ đô Đông Quan
Chính phủ Thừa tuyên Bố chính sứ ty
Thừa tuyên Bố chính sứ
 -  1407–1424 Hoàng Phúc (đầu)
 -  1424–1426 Trần Hiệp (cuối)
Tổng binh
 -  1407–1417 Trương Phụ (đầu)
 -  1408–1415 Mộc Thạnh
 -  1427 Liễu Thăng (cuối)
Lịch sử
 -  Đại Ngu cáo chung 1407
 -  Khởi nghĩa Lam Sơn kết thúc 1427

Trong quá trình cai trị, triều đình nhà Minh thực hiện các biện pháp đồng hóa văn hóa và chính sách hà khắc, gây nên sự bất mãn sâu sắc trong dân chúng, dẫn đến nhiều cuộc khởi nghĩa nhỏ lẻ. Sau thất bại trong cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn (1418–1427) dưới sự lãnh đạo của Lê Lợi, nhà Minh bị buộc phải rút quân về nước. Khi Lê Lợi thành lập nhà Hậu Lê vào năm 1428, cơ quan hành chính Giao Chỉ Bố chính sứ chính thức bị bãi bỏ, đánh dấu sự chấm dứt thời kỳ cai trị trực tiếp của nhà Minh và khôi phục nền độc lập cho Việt Nam.

Lịch sử

sửa

Từ thời Tần Hán đến Ngũ đại Thập quốc, các triều đại Trung Quốc từng thiết lập các cơ quan hành chính tại khu vực Việt Nam và tiến hành cai trị trực tiếp. Vào giữa thế kỷ 10, sau khi nhà Đường suy yếu và không thể duy trì quyền lực, các thế lực địa phương tại Việt Nam nổi lên giành quyền tự trị. Đến năm 939, sau chiến thắng trước quân Nam Hán tại trận Bạch Đằng, Ngô Quyền chính thức xưng vương, đặt dấu mốc cho sự kết thúc của thời kỳ Bắc thuộc và mở ra kỷ nguyên độc lập cho Việt Nam.

Vào cuối thế kỷ 14, các vị vua nhà Trần nhận sắc phong của vua Minh, hai bên duy trì quan hệ tông phiên. Năm 1407, Minh Thành Tổ lấy cớ nhà Trần bị Hồ Quý Ly lật đổ, đã phát binh xuống phía Nam để chinh phạt.[1] Triều đình nhà Minh xuống chiếu cho tìm khắp nơi con cháu họ Trần lập làm quốc vương. Các tướng lĩnh nhà Minh làm giả sớ gửi về triều đình quan lại và bô lão miền kinh lộ người Việt, cho biết con cháu họ Trần đã bị Hồ Quý Ly thảm sát, không còn ai kế thừa. Lại đề xuất rằng, "An Nam vốn là đất Giao Châu, xin được trở lại làm quận huyện như xưa." Minh Thành Tổ liền cho đổi tên Đại Ngu thành "Giao Chỉ", tiến hành cai trị trực tiếp theo mô hình hành chính nội địa, thiết lập ba cơ quan chính là Thừa tuyên Bố chính Sứ ty, Đô chỉ huy Sứ ty và Đề hình Án sát Sứ ty.

Trong quá trình cai trị, nhà Minh không chỉ mạnh mẽ tiến hành khai thác tài nguyên mà còn thực hiện chính sách Hán hóa quyết liệt, gây nên sự bất mãn sâu sắc trong dân chúng. Các cuộc khởi nghĩa nhỏ lẻ diễn ra nhưng đều thất bại cho đến khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ vào năm 1418 dưới sự lãnh đạo của Lê Lợi. Cuộc khởi nghĩa này đã dần làm suy yếu quyền lực của nhà Minh tại Giao Chỉ. Năm 1427, sau hàng loạt chiến bại, nhà Minh buộc phải rút quân về nước và chấm dứt thời kỳ thống trị tại Việt Nam.[2] Sau khi giành độc lập, Lê Lợi bãi bỏ toàn bộ hệ thống hành chính mà nhà Minh đã thiết lập, chia đất nước thành 5 đạo. Nhà Minh chính thức bãi bỏ tỉnh Giao Chỉ vào năm 1428.

Hành chính

sửa

Giao Chỉ Bố chính sứ được tổ chức theo mô hình tương tự như 13 tỉnh vốn có của nhà Minh. Tỉnh này được chia thành 15 phủ (府) và 5 châu trực lệ (直隸州):

  • 15 phủ: Giao Châu (交州), Bắc Giang (北江), Lạng Giang (諒江), Tam Giang (三江), Kiến Bình (建平, Kiến Hưng thời nhà Hồ), Tân An (新安, Tân Hưng thời nhà Hồ), Kiến Xương (建昌), Phụng Hóa (奉化, Thiên Trường thời nhà Hồ), Thanh Hóa (清化), Trấn Man (鎮蠻), Lạng Sơn (諒山), Tân Bình (新平), Diễn Châu (演州), Nghệ An (乂安), Thuận Hóa (順化).
  • 5 châu trực thuộc: Thái Nguyên (太原), Tuyên Hóa (宣化, Tuyên Quang thời nhà Hồ), Gia Hưng (嘉興), Quy Hóa (歸化), Quảng Uy (廣威).

Cùng với 5 châu trực lệ, các đơn vị hành chính khác thuộc quyền quản lý của các phủ chính. Tổng cộng có 47 đơn vị hành chính.

Vào năm 1408, các châu trực thuộc Thái Nguyên và Tuyên Hóa được nâng lên thành phủ, làm tăng số phủ lên 17. Sau đó, phủ Diễn Châu bị bãi bỏ và lãnh thổ của nó trở thành một châu trực lệ.

Các phủ, châu, huyện nhà Minh tại Giao Chỉ dưới thời Vĩnh Lạc
Phủ Châu Huyện
Phủ Giao Châu
*Thiết lập Y học Tăng Cương Ty, Lư Giang dịch, Phong Doanh khố, Vĩnh Phong thương, Thuế Khoá Ty
*Thiết lập Đệ Vận Ty tại Lư Giang
Đông Quan (Phủ trực tiếp quản lý)
Từ Liêm (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Binh Thần
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Bà Gia
Châu Uy Man (nguyên là Quốc Uy Châu) Sơn Định (nguyên là Sơn Minh)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Sơn Định
Thanh Uy
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Thanh Uy
Ứng Bình (nguyên là Ứng Thiên)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Tam Nghị Hà
Đại Đường
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Giang Đàm
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Tam Giang Khẩu, Trường Tấn Kiều
Châu Phúc An (nguyên là Thượng Phúc Châu)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Bảo Phúc (nguyên là Thượng Phúc)
*Thiết lập Mã Dịch tại Bảo Phúc
Phù Lưu
Thanh Đàm (nguyên là Long Đàm)
Châu Tam Đới
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Phù Long
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Giang Khẩu Trấn
An Lãng
Phù Ninh
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Viên Sơn Trấn
An Lạc
Lập Thạch
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Xa Lãng Trấn
Nguyên Lãng
Châu Từ Liêm
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Thượng Cổ
Đan Sơn (nguyên là Đan Dương)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Hà Giang Khẩu
Thạch Thất
*Thiết lập Tăng Hội Ty
Châu Lợi Nhân
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Dưỡng Nguỵ
Thanh Liêm
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Kinh Thư
*Thiết lập Mã Dịch tại Giang Kiều
Bình Lục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Ninh Giang
*Thiết lập Mã Dịch tại Vĩnh An
Cổ Bảng
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Bào Kiều, Vĩnh Giang Khẩu
Cổ Giả
Cổ Lễ
Lợi Nhân
Phủ Bắc Giang
*Thiết lập Thuế Khoá Ty
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Trường Giang nối với Châu Tam Đới
Siêu Loại (Phủ trực tiếp quản lý)
Gia Lâm (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Nho Học
*Thiết lập Mã Dịch tại Gia Lâm
Châu Gia Lâm
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
An Định
Tế Giang
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Thiện Tài
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Châu Vũ Ninh
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Tiên Du
Vũ Ninh
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Mã Dịch tại Thị Kiều
*Thiết lập Đệ Vận Ty tại Thị Kiều
Đông Ngạn
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Từ Sơn
An Phong
Châu Bắc Giang
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
Tân Phúc
Thiện Thệ (nguyên là Phật Thệ)
An Việt
Phủ Lạng Giang
*Thiết lập Thuế Khoá Ty
Thanh Viễn (Phủ trực tiếp quản lý; nguyên là Long Nhãn)
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Ông La
Cổ Dũng (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Phấn Trì
Phượng Sơn (Phủ trực tiếp quản lý)
Na Ngạn (Phủ trực tiếp quản lý)
Lục Na (Phủ trực tiếp quản lý)
Châu Lạng Giang Thanh An (nguyên là An Thế)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
An Ninh
Cổ Lũng
Bảo Lộc
*Thiết lập Thuế Khoá Cục tại Hạ Xương
*Thiết lập Mã Dịch tại Cần Trạm, thiết lập Đệ Vận Ty tại Cần Trạm, Kê Lăng
Châu Nam Sách Thanh Lâm
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Bình Than, Giang Khẩu
Chí Linh
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Cổ Pháp Độ
Bình Hà
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Đống Mỹ
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đa Ngư Hải Khẩu, Đồi Hải Khẩu, An Phố Giang Khẩu
Châu Thượng Hồng Đường Hào
*Thiết lập Thuế Khoá Cục tại Kim Lũ
Đường An
*Thiết lập Thuế Khoá Cục tại Tư Vương
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Kinh Hài
Đa Cẩm
*Thiết lập Thuế Khoá Cục tại Ma Lãng
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại A Lào Giang
Phủ Tam Giang
*Thiết lập Phong Tế Thương
Châu Đào Giang Sơn Vi
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Trần Xá
Ma Khê
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Hoa Nguyên Sơn
Thanh Ba
Hạ Hoa
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đãng Hôi
Châu Tuyên Giang Đông Lan
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Cổ Lôi Giang
Tây Lan
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Hiên Quan
Hổ Nham
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Tam Kỳ Giang Khẩu
Châu Đà Giang Long Bạt (nguyên là Long Bạt)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Phí Xá
Cổ Nông
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Tư Xá
Phủ Kiến Bình (nguyên là Kiến Hưng phủ)
*Thiết lập Vĩnh Doanh Khố, Thường Phong Thương, Thuế Khoá Ty
Ỷ An (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Lộ Bội Giang
An Bản (Phủ trực tiếp quản lý; nguyên là Thiên Bản)
Bình Lập (Phủ trực tiếp quản lý; nguyên là Độc Lập)
Đại Loan (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đại An Hải Khẩu
Vọng Doanh (Phủ trực tiếp quản lý)
Châu Trường An Uy Viễn
An Mỗ
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại An Mỗ và Hải Khẩu
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Thần Đầu Hải Khẩu
An Ninh
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Sơn Thủy Giang
Lê Bình (nguyên là Lê Gia)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Sinh Dược, Sơn Giang
*Thiết lập Mã Dịch tại Sinh Dược
Phủ Tân An (nguyên là Tân Hưng phủ) Hạp Sơn (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục tại Hạp Sơn
Thái Bình (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Liêu Giang, Đa Hợp, Kinh Khẩu
Đa Dực (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Lật Giang
Hà Qua (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Chi Long Độ
Tây Quan (Phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Chi Lai Trang
Châu Đông Triều Đông Triều
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Thiên Liêu Giang và Đồn Sơn
Cổ Phí (nguyên là Phí Gia)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Phù Đới Xã Hải Khẩu
An Lão
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Cổ Tề Tràng
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Lão Hải Khẩu và Đa Hỗn Hải Khẩu
Thủy Đường
Châu Tĩnh An (nguyên là An Bang Châu) Đồng An (nguyên là An Bang)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đồng An Hải Khẩu
Chi Phong
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại A Niếp Xã
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đa Lý Xã Hải Khẩu
An Lập
An Hòa (nguyên là An Hưng)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Tiểu Bạch Đằng Hải Khẩu
Tân An
Đại Độc
Vạn Ninh
Vân Đồn
*Năm Vĩnh Lạc thứ sáu, thiết lập Vân Đồn Đề Cử Thị Bạc Ty
Châu Hạ Hồng Trường Tân
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Ba Liễu Xã
Tứ Kỳ
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Tứ Kỳ Xã, Dục Cá Lâu Xã, An Định Xã
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Dục Cá Lâu Đội, Du Giang Đội, Chúc Thủy Đội
Đồng Lợi
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đa Dực
Thanh Điền
Phủ Kiến Xương Phụng Điền (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Phụng Điền
Kiến Xương (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Hoàng Giang Khẩu
Bộ (phủ trực tiếp quản lý)
Chân Lợi (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Hải Môn
Châu Khoái Tiên Lữ
Thi Hóa (nguyên là Thiên Thi)
Đông Kết
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Xa Lật Khẩu
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Xa Lật Khẩu
Phù Dung
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Hà Lỗ Khẩu và Đường Giang Kiều
Vĩnh Cốc
Phủ Phụng Hóa (nguyên là Thiên Trường phủ) Mỹ Lộc (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Ninh Thủy Khẩu
Giao Thủy (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Viên Quang
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Thiêm Phúc Hải Khẩu và Giao Hải Khẩu
Tây Chân (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Đới Giang Khẩu
Thuận Vi (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại A Giang Khẩu và Hội Giang Khẩu
Phủ Thanh Hóa Cổ Đằng (phủ trực tiếp quản lý)
Cổ Hoằng (phủ trực tiếp quản lý)
Đông Sơn (phủ trực tiếp quản lý)
Cổ Lôi (phủ trực tiếp quản lý)
Vĩnh Ninh (phủ trực tiếp quản lý)
An Định (phủ trực tiếp quản lý)
Lương Giang (phủ trực tiếp quản lý)
Châu Thanh Hóa Nga Lạc
Tế Giang
An Lạc
Lại Giang
Châu Ái Hà Trung
Thống Ninh (nguyên là Thống Binh)
Tống Giang
Chi Nga
Châu Cửu Chân Cổ Bình (nguyên là Cổ Chiến)
Kết Duyệt
Duyên Giác
Nông Cống
Phủ Trấn Man (nguyên là Long Hưng phủ) Tân Hóa (phủ trực tiếp quản lý; nguyên là Ngự Hóa)
Đình Hà (phủ trực tiếp quản lý)
Cổ Lan (phủ trực tiếp quản lý)
Thần Khê (phủ trực tiếp quản lý)
Phủ Lạng Sơn Tân An (phủ trực tiếp quản lý)
Như Ngạo (phủ trực tiếp quản lý)
Đan Ba (phủ trực tiếp quản lý)
Khâu Ôn (phủ trực tiếp quản lý)
*Thiết lập Đệ Vận Ty
Trấn Yên (phủ trực tiếp quản lý)
Uyên (phủ trực tiếp quản lý)
Đồng (phủ trực tiếp quản lý)
Châu Thất Nguyên Thủy Lãng
Cầm
Thoát
Dung
Phi
Bình
Châu Thượng Văn Bôi Lan
Khánh Viễn
Khố
Châu Hạ Văn
Châu Vạn Nhai
Châu Quảng Nguyên
Châu Thượng Tư Lang
Châu Hạ Tư Lang
Phủ Tân Bình Phúc Khang (phủ trực tiếp quản lý; nguyên là Thượng Phúc)
Nha Nghi (phủ trực tiếp quản lý)
Tri Kiến (phủ trực tiếp quản lý)
Châu Chính Bình (nguyên là Bố Chính châu) Chính Hòa (nguyên là Bố Chính)
Cổ Đặng (nguyên là Đặng Hữu)
Tùng Chất
Châu Nam Linh (nguyên là Minh Linh châu) Đan Duệ
Tả Bình (nguyên là Tả Bố)
Dạ Độ
Phủ Diễn Châu Châu Diễn Thiên Đông (phủ trực tiếp quản lý)
Phù Dung (phủ trực tiếp quản lý)
Phù Lưu (phủ trực tiếp quản lý)
Quỳnh Lâm (phủ trực tiếp quản lý)
Phủ Nghệ An Nha Nghi (phủ trực tiếp quản lý)
Phi Lộc (phủ trực tiếp quản lý)
Cổ Đỗ (phủ trực tiếp quản lý; nguyên là Đỗ Gia)
Chi La (phủ trực tiếp quản lý)
Trực Phúc (phủ trực tiếp quản lý)
Thổ Du (phủ trực tiếp quản lý)
Kệ Giang (phủ trực tiếp quản lý)
Thổ Hoàng (phủ trực tiếp quản lý)
Châu Nam Tĩnh (nguyên là Nhật Nam châu) Hà Hoàng
Bàn Thạch
Hà Hoa
Kỳ La
Châu Hoan Thạch Đường
Đông Ngạn
Lộ Bình (nguyên là Thượng Lộ)
Sa Nam
Phủ Thuận Hóa Châu Thuận Ba Lăng
Lợi Điều
An Nhân
Châu Hóa Lợi Phùng
Sĩ Vinh (nguyên là Thế Vinh)
Trà Kệ
Trà Giác
Tư Dung
Bồ Đài
Bồ Lãng
Trực Lệ Bố Chính Ty Châu Thái Nguyên Phú Lương
Tư Nông
Vũ Lễ
Động Hi
Vĩnh Thông
Tuyên Hóa
Nùng Thạch
Đại Từ
An Định
Cảm Hóa
Thái Nguyên
Châu Tuyên Hóa (nguyên là Tuyên Quang châu)
*Thiết lập Thuế Khoá Cục
*Thiết lập Hà Bạc Sở tại Trường Giang
Khoáng
Đương Đạo
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Lan Xã
Văn An
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Vị Long Giang Khẩu
Bình Nguyên
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Bắc Cù
Đế Giang
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Tích Sơn Trấn
Thu Thập
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Thạch Tư Hương
Đại Man
*Thiết lập Tuần Kiểm Ty tại Bắc Quả Kiều
Dương
Ất
Châu Gia Hưng Lung
Mông
Tứ Mang
Châu Quy Hóa An Lập
Văn Bàn
Văn Chấn
Thủy Ốc
Châu Quảng Uy Ma Lung
Mỹ Lương

Xem thêm

sửa

Tham khảo

sửa

Thư mục

sửa
  • Tsai, Shih-shan Henry (2001). Perpetual happiness: The Ming emperor Yongle. Seattle: University of Washington Press. ISBN 0-295-98109-1.
  • Kang, David C.; Nguyen, Dat X.; Fu, Ronan Tse-min; Shaw, Meredith (2019). “War, Rebellion, and Intervention under Hierarchy: Vietnam–China Relations, 1365 to 1841”. Journal of Conflict Resolution. Los Angeles, CA, USA: University of Southern California. 63 (4): 896–922. doi:10.1177/0022002718772345. S2CID 158733115.