Công Tôn Hỉ
Công Tôn Hỉ (giản thể: 公孙喜; phồn thể: 公孫喜; bính âm: Gongsun Xi; ? – 293 TCN), còn gọi là Tê Vũ (tiếng Trung: 犀武),[1] là tướng lĩnh nước Ngụy thời Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Không rõ Công Tôn Hỉ mang họ Công Tôn hay là một thành viên thuộc vương tộc của nước Ngụy.
| Công Tôn Hỉ | |
|---|---|
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | không rõ |
| Mất | 293 TCN |
| Giới tính | nam |
| Nghề nghiệp | sĩ quan quân đội |
| Quốc tịch | Ngụy |
| Thời kỳ | Chiến Quốc |
Cuộc đời
sửaNăm 305 TCN, Sở Hoài vương nghe theo tướng Trương Nghi, liên hoành với nước Tần, phản bội lại đồng minh hợp tung là nước Tề. Năm 303 TCN, nước Tề liên minh với hai nước Hàn, Ngụy cất quân báo thù. Nước Sở cầu viện nước Tần, cho thái tử Hoành sang Tần làm con tin. Tần Chiêu Tương vương phái Khách khanh Thông cầm quân cứu viện, buộc liên quân rút lui.[2] Năm 302 TCN, thái tử Hoành giết quan lại nước Tần, đào tẩu về nước. Tề Tuyên vương cho người liên minh với Tần, cùng Hàn, Ngụy đánh Phương Thành[3] của Sở.[2][4] Tần phái Thứ trưởng Hoán, Tề phái Khuông Chương, Ngụy phái Công Tôn Hỉ, Hàn phái Bạo Diên cầm quân, đánh bại quân Sở do Đường Muội chỉ huy ở Trọng Khâu và Thùy Sa,[5] chém Đường Muội.[4][6]
Năm 295 TCN, Tần Chiêu Tương vương phái Tả thứ trưởng Bạch Khởi đánh chiếm Tân Thành[7] của nước Hàn. Năm 294 TCN, Hàn Ly vương liên minh với Ngụy Chiêu vương để đánh Tần. Liên quân Hàn – Ngụy lấy Công Tôn Hỉ làm chủ soái, đóng quân ở Y Khuyết.[8][9] Chủ soái quân Tần là Tả canh Bạch Khởi thấy quân hai nước Hàn, Ngụy đều muốn bảo lưu thực lực, không muốn làm tiên phong, bèn cho quân nghi binh đánh quân Hàn, lại tập trung tiêu diệt quân Ngụy.[10] Liên quân tan tác, chủ soái Công Tôn Hỉ bị bắt,[4][11] sau đó bị hành quyết.[1] Quân Tần thừa thắng đánh chiếm 5 thành.[4][9]
Trong văn hóa
sửaTrong tiểu thuyết Đông Chu liệt quốc chí, Công Tôn Hỉ xuất hiện ở hồi 94, là tướng lĩnh nước Hàn, chỉ huy liên quân Hàn – Ngụy, bị Bạch Khởi đánh bại và giết chết tại Y Khuyết.[12]
Tham khảo
sửaChú thích
sửa- ^ a b Lưu Hướng, Chiến quốc sách, quyển 22, Ngụy sách (1).
- ^ a b Tư Mã Thiên, Sử ký, quyển 40, Thế gia, Sở thế gia.
- ^ Nay là Phương Thành, Nam Dương, Hà Nam.
- ^ a b c d Tư Mã Quang, Tư trị thông giám, Chu kỷ, quyển 3.
- ^ Nay ở phía tây nam Đường Hà, Hà Nam.
- ^ Tư Mã Thiên, Sử ký, quyển 5, Bản kỷ, Tần bản kỷ.
- ^ Nay ở tây nam Y Xuyên, Hà Nam.
- ^ Nay ở nhai đạo Long Môn, Lạc Long, Lạc Dương, Hà Nam.
- ^ a b Tư Mã Thiên, Sử ký, quyển 73, Liệt truyện, Bạch Khởi Vương Tiễn liệt truyện.
- ^ Lưu Hướng, Chiến quốc sách, quyển 33, Trung Sơn sách.
- ^ Tư Mã Thiên, Sử ký, quyển 72, Liệt truyện, Nhương hầu liệt truyện.
- ^ Phùng Mộng Long, Đông Chu liệt quốc chí, hồi 86, Thử Mạnh Thường, Phùng Hoan gõ gươm hát; Đánh Kiệt Tống, vua Tề hợp đại binh.