Biệt ngữ Chinook
Biệt ngữ Chinook (Chinuk Wawa hoặc Chinook Wawa, còn được gọi đơn giản là Chinook) là ngôn ngữ bắt nguồn từ pidgin nghề nghiệp của Tây Bắc Hoa Kỳ ven biển Thái Bình Dương, đôi khi có đặc điểm của một ngôn ngữ creole.[3] Ngôn ngữ này được lan truyền vào thế kỷ XIX từ hạ lưu sông Columbia, đến các khu vực khác ở Oregon và Washington ngày nay, sau đó là British Columbia và một số vùng của Alaska, Bắc California, Idaho và Montana. Tránh nhầm lẫn với tiếng Chinook.[4]
| Biệt ngữ Chinook | |
|---|---|
| chinuk wawa, wawa, chinook lelang, lelang, chinook 𛰣𛱇𛰚𛱛𛰅 𛱜𛱜 | |
| Sử dụng tại | Canada, Hoa Kỳ |
| Khu vực | Tây Bắc Thái Bình Dương (Nội địa và Duyên hải): Alaska, Yukon, British Columbia, Washington, Oregon, Idaho, Montana, Bắc California |
| Tổng số người nói | 1 |
| Phân loại | Chủ yếu là ngữ hệ Wakash (biệt ngữ Nootka), tiếng Chinook, và các ngôn ngữ Ấn-Âu (German và Italic) |
| Hệ chữ viết | (De facto) Latinh, tốc ký Duployé (trước đây); bảng chữ cái dựa trên IPA tiêu chuẩn (hiện tại) |
| Địa vị chính thức | |
Ngôn ngữ chính thức tại | (De facto) Tây Bắc Thái Bình Dương (cho đến khoảng năm 1920) |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-2 | chn |
| ISO 639-3 | chn |
| Glottolog | pidg1254 (pidgin)[1]chin1272 (creole)[2] |
 Biệt ngữ Chinook được Sách đỏ các ngôn ngữ trên thế giới của UNESCO phân loại là Cực kỳ nguy cấp | |
| ELP | Chinook Wawa |
Phản ánh nguồn gốc trong các giao dịch thương mại ban đầu, biệt ngữ Chinook có 15% từ vựng là tiếng Pháp. Ngôn ngữ cũng vay mượn các từ tiếng Anh và các hệ thống ngôn ngữ khác. Toàn bộ hình thức viết là tốc ký Duployé, do linh mục người Pháp Émile Duployé tạo ra.
Tham khảo
sửa- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Pidgin Chinook Jargon”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Creolized Grand Ronde Chinook Jargon”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Lang, George (2008). Making Wawa: The Genesis of Chinook Jargon. Vancouver: UBC Press. tr. 127–128. ISBN 9780774815260.
- ^ “Chinook Jargon”. Yinka Dene Language Institute. Truy cập ngày 2 tháng 12 năm 2009.
Liên kết ngoài
sửa- Portland State University Chinook Jargon Collection—dictionaries, books, & journal articles documenting the etymology, grammar, history, origins, and use of the Chinook Jargon trade language collected by Donald W. Bushaw.
- Selected references for students and scholars Lưu trữ 2023-06-10 tại Wayback Machine—including study guides and four dictionaries
- British Columbia Time Temple Archive Excellent resource compiling public domain texts written about and in the Chinook Wawa
- Kamloops Wawa page, Chinook Jargon Information Superhighway site
- Chinook Texts by Franz Boas
- ntsayka ikanum (Our Story) Confederated Tribes of Grand Ronde Culture website—written and spoken examples of elder wawa from Grand Ronde as well as information on the history of the tribe and language.
Trang lưu trữ
sửa- Thomas Wickham Prosch papers. 1775–1915. 1 linear foot (3 boxes). Includes dictionary of Chinook jargon. At the University of Washington Libraries, Special Collections.
Sách điện tử miễn phí
sửa- Boas, Franz (1910). Chinook: An Illustrative Sketch. US Government Printing Office. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
- Boas, Franz (1894). Chinook texts. US Government Printing Office. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
- Hale, Horatio (1890). An International Idiom: A Manual of the Oregon Trade Language or "Chinook Jargon". London: Whittaker & Co.
- Phillips, Walter Shelley (1913). The Chinook Book: A Descriptive Analysis of the Chinook Jargon in Plain Words, Giving Instructions for Pronunciation, Construction, Expression and Proper Speaking of Chinook with All the Various Shaded Meanings of the Words. R. L. Davis Printing Company. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
- Tate, Charles Montgomery (tháng 1 năm 1889). Chinook as spoken by the Indians of Washington Territory, British Columbia and Alaska for the use of traders, tourists and others who have business intercourse with the Indians: Chinook-English, English-Chinook. Victoria, British Columbia: M. W. Waitt.
- Pilling, James Constantine (1893). Bibliography of the Chinookan Languages (Including the Chinook Jargon). Bureau of American Ethnology, Smithsonian Institution / US Government Printing Office. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
Từ điển trực tuyến
sửa- Directory to on-line Jargon dictionaries Lưu trữ 2022-05-31 tại Wayback Machine
- Abridged Chinook Dictionary
- Chinook Jargon history, dictionary and phrasebook—includes annotated version of Shaw's dictionary, augmented by content from other word lists.
- Gibbs, George (1863). A Dictionary of the Chinook Jargon: Or, the Trade Language of Oregon. Cramoisy Press. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
- Gill's Dictionary of the Chinook Jargon: With examples of use in conversation and notes upon tribes and tongues. J. K. Gill Company. 1909. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
- Hale, Horatio (1890). An International Idiom: A manual of the Oregon trade language, or "Chinock jargon". Whittaker & Co. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
- Shaw, George Coombs (1909). The Chinook Jargon and How to Use It: A complete and exhaustive lexicon of the oldest trade language of the American continent. Rainier Printing Company. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2012.
Bài báo
sửa- Tenas Wawa—Archive of early 1990s newsletter about Chinook Jargon, also includes audio of a song in the Jargon.
- Can We Still Speak Chinook? from B.C.'s The Tyee, January 2006
- “Status Report: Chinuk Wawa Language Nights in Portland”. The Where Are Your Keys? LLC blog. 23 tháng 11 năm 2011. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 2 tháng 8 năm 2012.
Liên kết khác
sửa- First People's Language Map: Chinuk Wawa
- First People's Language Map: Chinuk Wawa Resources Resources