Chi Cá he đỏ
Chi Cá he đỏ (danh pháp khoa học: Barbonymus) là một chi cá vây tia thuộc họ Cá chép (Cyprinidae), chứa 5 loài. Chi này chỉ được thiết lập năm 1999, với cá he đỏ (B. schwanenfeldii) là loài điển hình; vì thế, trong bài này sẽ lấy tên gọi cá he đỏ làm chính. Chi mới này được thiết lập để ghi nhận một thực tế là một vài loài cá lớn sinh sống tại châu Á trước đây gộp khá bừa bãi trong các chi Barbus, Barbodes và Puntius, tạo thành một nhánh tiến hóa riêng biệt.
| Barbonymus | |
|---|---|
 Cá he đỏ (Barbonymus schwanenfeldii) | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Animalia |
| Ngành (phylum) | Chordata |
| Phân ngành (subphylum) | Vertebrata |
| Phân thứ ngành (infraphylum) | Gnathostomata |
| Liên lớp (superclass) | Osteichthyes |
| Lớp (class) | Actinopterygii |
| Phân lớp (subclass) | Neopterygii |
| Phân thứ lớp (infraclass) | Teleostei |
| Liên bộ (superordo) | Ostariophysi |
| Bộ (ordo) | Cypriniformes |
| Họ (familia) | Cyprinidae |
| Phân họ (subfamilia) | Cyprininae |
| Chi (genus) | Barbonymus Kottelat, 1999 |
| Tính đa dạng | |
| [[#Các loài|5 loài (xem văn bản).]] | |
| Loài điển hình | |
| Barbus schwanenfeldii Bleeker, 1853 | |
Trên thực tế chúng có quan hệ họ hàng rất gần với cá chép (Cyprinus carpio). Mặc dù hiện tại chỉ có 5 loài được liệt kê là thuộc về chi này, nhưng điều không chắc chắn là chúng có tạo thành một nhóm đơn ngành hay không; do cá mè vinh (Barbonymus gonionotus) dường như có quan hệ họ hàng gần với các loài trong chi Cyclocheilichthys hơn.Sự lai ghép trong họ Cyprinidae là khá phổ biến và vì thế nó làm hỏng các nghiên cứu phát sinh loài ở mức độ phân tử cũng như các nghiên cứu mô tả theo nhánh khác khi chúng chỉ dựa trên một nguồn dữ liệu duy nhất. Nhìn chung thì giới hạn của các dạng cá giống như cá chép cùng các chi liên minh vẫn chưa được giải quyết triệt để[1]
Tên gọi
sửaTên Việt của 3 loài cá có ở Việt Nam đều có liên hệ với tiếng Khmer: cá he cũng được gọi tương tự ở Campuchia (cahe), cá trà vinh tuy không giống trường hợp cá he nhưng gốc chữ "trà vinh" được vay mượn của tiếng nước này: trà vinh có nghĩa là "hồ" (đồng nghĩa với tên tỉnh Trà Vinh). Việc định danh lại loài cá này thành cá mè vinh không biết đã dựa vào một căn bản khoa học nào.
Nhận dạng
sửaCá trà vinh (mè vinh) là cá nước ngọt, có thân dẹp và ngắn, vảy màu trắng xám, có 1 vây (kỳ) lưng, 2 vây (kỳ) mang và 3 vây (kỳ) bụng, đuôi hình chữ V. Vây lưng và đuôi có màu xám đậm. Cá này có thể đạt trọng lượng 1,2-1,5 kg.
Nơi sống
sửaCá trà vinh hay cá mè vinh, cũng như hai loài cá he, sống trong mực cạn độ 0,5 đến 1 m tính từ mặt nước, nước đứng (hồ) cho tới nơi nước chảy mạnh (sông). Một đặc điểm nữa là cá trà vinh rất chọn lọc thức ăn: chúng chỉ ăn rong, lá cỏ và rễ cỏ. Hai đặc điểm này không dính dáng gì với các loài cá mè phương nam hay cá mè phương bắc, cho nên có lẽ vì thế mà cá được đặt tên là cá trà vinh, tức là cá sống gần mặt nước, trong hồ.
Các loài
sửaHiện có 10 loài được công nhận trong hci này[2][3]:
- Barbonymus altus (Günther, 1868) (Cá he vàng)
- Barbonymus balleroides (Valenciennes, 1842)
- Barbonymus belinka (Bleeker, 1860)
- Barbonymus collingwoodii (Günther, 1868)
- Barbonymus gonionotus (Bleeker, 1850) (cá mè vinh)
- Barbonymus mahakkamensis (C. G. E. Ahl, 1922)
- Barbonymus platysoma (Bleeker, 1855)
- Barbonymus schwanenfeldii (Bleeker, 1853) (cá he đỏ)
- Barbonymus strigatus (Boulenger, 1894)
- Barbonymus sunieri (M. C. W. Weber & de Beaufort, 1916)
Hình ảnh
sửa
Chú thích
sửa- ^ de Graaf Martin; Megens Hendrik-Jan; Samallo Johannis & Sibbing Ferdinand A. (2007): Evolutionary origin of Lake Tana's (Ethiopia) small Barbus species: indications of rapid ecological divergence and speciation. Anim. Biol. 57(1): 39-48. doi:10.1163/157075607780002069 (Tóm tắt HTML)
- ^ Ranier Froese và Daniel Pauly (chủ biên). Các loài trong Barbonymus trên FishBase. Phiên bản tháng 8 năm 2013.
- ^ Kottelat, M. (2013): The Fishes of the Inland Waters of Southeast Asia: A Catalogue and Core Bibliography of the Fishes Known to Occur in Freshwaters, Mangroves and Estuaries. Lưu trữ 2013-12-02 tại Wayback Machine The Raffles Bulletin of Zoology, 2013, Supplement No. 27: 1–663.
Tham khảo
sửa
Dữ liệu liên quan tới Barbonymus tại Wikispecies
