Bão Stan
Bão Stan là một cơn bão nhiệt đới đã ảnh hưởng đến Trung Mỹ vào đầu tháng 10 năm 2005, khiến hàng nghìn người thiệt mạng. Stan là cơn bão nhiệt đới thứ 18 và là cơn bão thứ 11 của mùa bão Đại Tây Dương năm 2005. Khi vùng nhiễu động nhiệt đới di chuyển đến phía tây biển Caribe, nó phát triển thành xoáy thuận nhiệt đới và đạt cường độ bão nhiệt đới lần đầu tiên đổ bộ vào bán đảo Yucatán. Cơn bão trong thời gian ngắn suy yếu thành áp thấp nhiệt đới khi đi qua bán đảo, nhưng khi đi vào vịnh Campeche, nó lại mạnh lên trong điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của xoáy thuận nhiệt đới, Stan đạt cường độ bão cấp 1 vào ngày 4 tháng 10 và sau đó đạt vận tốc 70 hải lý/giờ. tốc độ gió trung bình đạt đỉnh điểm khiến cường độ bão dễ dàng đổ bộ gần Punta Roca Partida, Mexico. Sau khi đổ bộ, nó suy yếu và tan do ảnh hưởng của địa hình.
| Bão Stan | |
|---|---|
| Bão cấp 1 (SSHS) | |
 Bão Stan lúc mạnh nhất. | |
| Thông tin chung | |
| Hình thành | 01 tháng 10, 2005 |
| Tan | 05 tháng 10, 2005 |
| Sức gió | 130 km/h (1 phút) |
| Áp suất | 977 mbar (hPa) |
| Thiệt hại | |
| Tổn thất | $3,96 tỷ (USD 2005) |
| Tổng số người chết | 1668 |
| Khu vực chịu ảnh hưởng | Costa Rica, Nicaragua, Honduras, El Salvador, Belize, Guatemala, bán đảo Yucatán và Nam Mexico. |
| Một phần của Mùa bão Đại Tây Dương 2005 | |
Mặc dù đây chỉ là cơn bão cấp 1 nhưng ảnh hưởng của nó đã lan rộng khắp Trung Mỹ, giết chết hơn một nghìn người, làm ngập lụt một số ngôi làng, gây thiệt hại mùa màng và gây thiệt hại kinh tế lên tới 3,9 tỷ USD. Do số lượng thương vong quá lớn nên cái tên Stan đã bị khai tử bởi Tổ chức Khí tượng Thế giới.[1]
Lịch sử khí tượng
sửa
Bão nhiệt đới (39–73 mph, 63–118 km/h)
Cấp 1 (74–95 mph, 119–153 km/h)
Cấp 2 (96–110 mph, 154–177 km/h)
Cấp 3 (111–129 mph, 178–208 km/h)
Cấp 4 (130–156 mph, 209–251 km/h)
Cấp 5 (≥157 mph, ≥252 km/h)
Không rõ
Xoáy thuận ngoài nhiệt đới / Vùng áp thấp / Nhiễu động nhiệt đới / Áp thấp gió mùa
Bão Stan bắt nguồn từ một sóng nhiệt đới ngoài khơi bờ biển phía tây châu Phi và Trung tâm Bão quốc gia bắt đầu theo dõi nó vào ngày 17 tháng 9. Sóng nhiệt đới di chuyển về phía tây trong một thời gian, nhưng vẫn chưa phát triển. Mãi đến ngày 22 tháng 9, các đợt phun trào đối lưu mới dần dần xuất hiện; tuy nhiên, độ đứt gió theo phương thẳng đứng mạnh hơn trong khu vực đã ngăn cản sự phát triển thêm vài ngày sau đó.[2] Đến vùng biển Caribe vào ngày 1 tháng 10, nó mạnh lên thành áp thấp nhiệt đới, và nằm cách đảo Cozumel, Mexico 215 km về phía Đông Nam.[3]
Lúc này áp thấp nhiệt đới nằm ở phía Nam của dải áp cao, di chuyển theo hướng Tây Bắc sang Tây. Vài giờ sau khi mạnh lên thành áp thấp nhiệt đới, nó đã mạnh lên thành một cơn bão nhiệt đới và được NHC gán tên "Stan".[4][5] Bão đổ bộ lần đầu tiên vào lúc 10 giờ sáng ngày 2 tháng 10, vị trí tâm bão cách Tulum, Mexico 55 km về phía nam, tốc độ gió trung bình trong một phút là 35 hải lý/giờ khi đổ bộ vào đất liền, trong một thời gian ngắn nó suy yếu thành áp thấp nhiệt đới ở phần phía nam của bán đảo Yucatán.[6] Sau khi đi vào Vịnh Mexico, Stan mạnh lại thành bão nhiệt đới.
Do tương tác với một khu vực áp suất cao, bão đổi hướng thành tây nam.[7] Do môi trường ở Vịnh Campeche thuận lợi cho sự phát triển của xoáy thuận nhiệt đới nên bão nhanh chóng mạnh lên trở lại và các đặc điểm mắt xuất hiện.[8] Nhiệt độ tại tâm bão đo được là -90 °C (-130 °F). Vào trưa ngày 4 tháng 10, theo giờ địa phương, Stan đổ bộ gần Punta Rocca Partida và nhanh chóng suy yếu do ảnh hưởng của địa hình. Bão tan vào ngày 5 tháng 10.[9]
Ảnh hưởng
sửaBão Stan gây ảnh hưởng nghiêm trọng nhất ở Guatemala. Mặc dù 1.513 người được xác nhận đã thiệt mạng nhưng số nạn nhân có thể đã vượt quá 2.000 người do hàng trăm người đã và đang mất tích.[10] Tại Mexico, bão Stan đã mang gió mạnh và mưa lớn đến bán đảo Yucatán.[11] Bộ Nội vụ nước này đã ban hành tình trạng khẩn cấp đối với các bang Chiapas, Hidalgo, Oaxaca, Puebla và Veracruz trong bối cảnh lũ lụt ở một số khu vực. Tổng thống Mexico Vicente Fox cho biết, bão gây thiệt hại khoảng 20 tỷ peso; tại Honduras, bão làm 7 người thiệt mạng và gây thiệt hại 1 tỷ USD;[12] tại El Salvador, bão gây lũ lụt và lở đất tàn khốc, gây thiệt hại 355,6 triệu USD, bằng 2,2% tổng sản phẩm quốc nội của đất nước trong năm trước.[13]
Xem thêm
sửaTham khảo
sửa- ^ National Hurricane Center (6 tháng 4 năm 2006). “Dennis, Katrina, Rita, Stan, and Wilma "Retired" from List of Storm Name”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 12 năm 2017. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Đã bỏ qua tham số không rõ
|dead-url=(gợi ý|url-status=) (trợ giúp) Được lưu trữ ngày 24 tháng 12 năm 2017 tại Wayback Machine - ^ Richard J. Pasch and David P. Roberts (14 tháng 2 năm 2006). “Hurricane Stan Tropical Cyclone Report” (PDF). National Hurricane Center. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2015. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Đã bỏ qua tham số không rõ
|dead-url=(gợi ý|url-status=) (trợ giúp) Được lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2015 tại Wayback Machine - ^ Stacy Stewart (1 tháng 10 năm 2005). “Tropical Depression Twenty Public Advisory One”. National Hurricane Center. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Được lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021 tại Wayback Machine
- ^ Richard J. Pasch and David P. Roberts (14 tháng 2 năm 2006). “Hurricane Stan Tropical Cyclone Report” (PDF). National Hurricane Center. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2015. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Đã bỏ qua tham số không rõ
|dead-url=(gợi ý|url-status=) (trợ giúp) Được lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2015 tại Wayback Machine - ^ Richard Knabb (2 tháng 10 năm 2005). “Tropical Storm Stan Discussion Four”. National Hurricane Center. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Được lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021 tại Wayback Machine
- ^ Richard Knabb (3 tháng 10 năm 2005). “Tropical Storm Stan Discussion Eight”. National Hurricane Center. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Được lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021 tại Wayback Machine
- ^ Richard J. Pasch and David P. Roberts (14 tháng 2 năm 2006). “Hurricane Stan Tropical Cyclone Report” (PDF). National Hurricane Center. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2015. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Đã bỏ qua tham số không rõ
|dead-url=(gợi ý|url-status=) (trợ giúp) Được lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2015 tại Wayback Machine - ^ Richard Pasch (3 tháng 10 năm 2005). “Tropical Storm Stan Discussion Eleven”. National Hurricane Center. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Được lưu trữ ngày 21 tháng 3 năm 2021 tại Wayback Machine
- ^ Richard Knabb (4 tháng 10 năm 2005). “Hurricane Stan Discussion Thirteen”. National Hurricane Center. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2010. Được lưu trữ ngày 20 tháng 3 năm 2021 tại Wayback Machine
- ^ “NHC end-of-season summary”. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 5 năm 2018. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2020. Được lưu trữ ngày 14 tháng 5 năm 2018 tại Wayback Machine
- ^ Staff Writer (2 tháng 10 năm 2005). “Flooding in Yucatan as Tropical Storm Stan dumps heavy rain”. EFE World News Service. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 10 năm 2012. Truy cập ngày 11 tháng 5 năm 2010. Được lưu trữ ngày 14 tháng 10 năm 2012 tại Wayback Machine
- ^ Jason Lange (10 tháng 10 năm 2005). “Death count from Hurricane Stan rises in Mexico, Central America”. Catholic News Service. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 10 năm 2005. Truy cập ngày 28 tháng 4 năm 2010. Lưu trữ 2005-10-11 tại Library of Congress Web Archives
- ^ Humanitarian assistance and rehabilitation for El Salvador and Guatemala - UN SG Report (A/61/78-E/2006/61) (Bản báo cáo). United Nations General Assembly. 3 tháng 5 năm 2006. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 2 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 2 năm 2020. Đã bỏ qua tham số không rõ
|dead-url=(gợi ý|url-status=) (trợ giúp) Được lưu trữ ngày 28 tháng 2 năm 2020 tại Wayback Machine