A Cổ Bách

A Cổ Bách hay A Cổ Bá (tiếng Ba Tư: یعقوب بیگ‎, Muhammad Yaqub Bek, tiếng Duy Ngô Nhĩ: Яқуб-Бәг Бәдөләт Хан, ياقۇب بەگ بەدۆلەت خان, tiếng Uzbek: Yoqub bek; 1820 - 1877) là một nhà thám hiểm, thủ lĩnh quân sự người Tajik và là người đứng đầu nhà nước Kashgar ở thế kỷ thứ 19. A Cổ Bách là thủ lĩnh đối đầu với nhà Thanh xung quanh vấn đề Tân Cương, các lực lượng của ông đã quật khởi, đánh chiến nhiều nơi ở các vùng Tân Cương, làm chủ vùng lòng chảo Tarim từ năm 1865 - 1877, uy hiếp mạnh mẽ đến cương vực phía Tây của nhà Thanh.

A Cổ Bách
Muhammad Yaqub Beg, từ sách năm 1898 của tác giả N.Veselovsky
Sinh	1820 Pskent, Kokand
Mất	(1877-05-30)30 tháng 5, 1877
Nghề nghiệp	Thủ lãnh của Kashgaria

Đứng trước tình hình đó, nhà Thanh đã cử viên tướng Tả Tông Đường xuất quân tây chinh để giành lại Tân Cương. A Cổ Bách cùng quân đội chiến đấu quyết liệt với quân nhà Thanh suốt nhiều năm. Nhưng do quân Thanh được chuẩn bị tốt nên dần chiếm lại ưu thế tại vùng Tân Cương. Đến khi A Cổ Bách chết thì quân Thanh thừa cơ chiếm lại toàn bộ vùng Tân Cương.

Thân thế

A Cổ Bách sinh ra tại thị trấn Pskent thuộc hãn quốc Kokand (thuộc Uzbekistan ngày nay). Thời trẻ, ông phục vụ trong quân đội của các khả hãn Kokand và có những sự thăng tiến cấp bậc rất nhanh chóng. Năm 1847, khi mới 27 tuổi, ông là tổng chỉ huy của pháo đài Ak-Mechet cho đến năm 1853 khi đế quốc Nga chiếm đóng khu vực này. Trong khoảng một năm sau đó, ông nhiều lần dẫn quân giành lại quyền kiểm soát pháo đài này nhưng thất bại. Năm 1864, Beg được điều đi Taskent để chống lại quân Nga.

Tham khảo

• Boulger, Demetrius Charles (1878). The Life of Yakoob Beg, Athalik Ghazi and Badaulet, Ameer of Kashgar. London: W. H. Allen. (Full text is available on Google Books; a recent reprint is available as e.g. ISBN 0766188450)
• Kim Hodong (2004). Holy War in China: The Muslim Rebellion and State in Chinese Central Asia, 1864-1877. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN 0-8047-4884-5.
• Yakub Beg in Encyclopedia Britannica
• Yakub Beg Invasion Lưu trữ 2007-09-28 tại Wayback Machine (At Kashgar City official website - quite detailed, although, admittedly, not in very grammatical English)