Vật thể Herbig–Haro
Vật thể Herbig–Haro hay đối tượng Herbig–Haro (HH) là các thiên thể xuất hiện dưới dạng những mảng sáng trên các đám mây mù gắn liền với giai đoạn đầu của quá trình hình thành sao. Các vật thể này được hình thành khi các ngôi sao phát ra những tia hẹp (narrow jet) tốc độ cao của khí bị ion hóa một phần, và các tia này va chạm với đám mây khí và bụi gần đó với tốc độ vài trăm km mỗi giây.
Các vật thể Herbig–Haro xuất hiện khắp nơi trong các khu vực hình thành sao; một số thường được nhìn thấy xung quanh một ngôi sao duy nhất và thẳng hàng với trục quay của ngôi sao đó. Hầu hết trong số chúng nằm trong khoảng một parsec (3,26 năm ánh sáng) của nguồn, mặc dù một số đã được quan sát thấy một số phân tích. Các vật thể HH là những hiện tượng thoáng qua, chỉ tồn tại khoảng vài chục nghìn năm. Chúng có thể thay đổi rõ rệt trong khoảng thời gian khá ngắn trong vài năm khi chúng di chuyển nhanh chóng khỏi ngôi sao mẹ của chúng vào các đám mây khí của không gian giữa các vì sao (môi trường liên sao hoặc ISM). Các quan sát của Kính viễn vọng Không gian Hubble đã cho thấy sự tiến hóa phức tạp của các vật thể HH trong khoảng thời gian vài năm, khi các phần của tinh vân mờ dần trong khi các phần khác phát sáng khi chúng va chạm với vật chất vón cục của môi trường liên sao.
Lần đầu tiên được Sherburne Wesley Burnham quan sát vào cuối thế kỷ 19, các vật thể Herbig–Haro không được công nhận là một loại tinh vân phát xạ riêng biệt cho đến những năm 1940. Các nhà thiên văn học đầu tiên nghiên cứu chúng một cách chi tiết là George Herbig và Guillermo Haro, và chúng được đặt tên theo tên hai nhà nghiên cứu này. Herbig và Haro đã làm việc độc lập với các nghiên cứu về sự hình thành sao khi họ lần đầu tiên phân tích các vật thể và nhận ra rằng chúng là sản phẩm phụ của quá trình hình thành sao. Mặc dù các vật thể HH là một hiện tượng bước sóng có thể nhìn thấy, nhưng nhiều vật thể vẫn không thể phát hiện được ở các bước sóng này do bụi và khí bao bọc và chỉ có thể nhìn thấy ở bước sóng hồng ngoại. Những vật thể như vậy, khi được quan sát ở vùng hồng ngoại gần, được gọi là Vật thể đường phát xạ hydro phân tử (MHO).